Bài văn nghị luận: Gìn giữ và bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại

Trong guồng quay phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại, con người ngày càng có xu hướng tiếp nhận những giá trị mới, đặc biệt là từ văn hóa phương Tây. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh đó, việc gìn giữ và bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống lại trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi văn hóa truyền thống không chỉ là bản sắc, là hồn cốt dân tộc mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, là nền tảng để định hướng tương lai.

Văn hóa truyền thống bao gồm những giá trị vật thể và phi vật thể được hình thành, vun đắp qua hàng nghìn năm lịch sử. Đó là trang phục áo dài, nón lá, là tiếng mẹ đẻ ngọt ngào, là các lễ hội dân gian, tục thờ cúng tổ tiên, là những câu ca dao, tục ngữ, những làn điệu dân ca, những phong tục, tập quán mang đậm bản sắc Việt. Những giá trị ấy không chỉ tạo nên sự khác biệt của một dân tộc giữa muôn vàn quốc gia khác trên thế giới mà còn thể hiện lối sống, tâm hồn và nhân cách của con người Việt Nam.

Tuy nhiên, trong đời sống hiện đại, nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang dần bị mai một. Giới trẻ có thể thuộc tên hàng loạt nhãn hàng nổi tiếng, ca sĩ quốc tế, nhưng lại không biết đến những khúc dân ca ba miền hay các trò chơi dân gian truyền thống. Nhiều người sính ngoại, coi thường những thứ “quê mùa”, dẫn đến việc mất dần gốc rễ văn hóa. Thậm chí, không ít lễ hội truyền thống bị thương mại hóa, làm mất đi ý nghĩa ban đầu.

Chính vì vậy, gìn giữ văn hóa truyền thống không chỉ là trách nhiệm của các cấp, các ngành mà còn là nghĩa vụ của mỗi công dân. Mỗi người cần tự ý thức giữ gìn ngôn ngữ mẹ đẻ, tôn trọng các phong tục tập quán của dân tộc, tìm hiểu và trân trọng giá trị văn hóa truyền thống qua sách vở, âm nhạc, lễ hội… Gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp để giáo dục thế hệ trẻ biết yêu, biết quý và tự hào về văn hóa dân tộc. Bên cạnh đó, cần có sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, làm mới giá trị cũ để phù hợp với nhịp sống ngày nay mà vẫn giữ được “hồn” của văn hóa.

Nói tóm lại, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hiện đại hóa, việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống không chỉ để bảo vệ bản sắc dân tộc mà còn là cách để chúng ta định vị chính mình giữa thế giới rộng lớn. Đó không phải là điều gì to tát, mà bắt đầu từ những hành động nhỏ: yêu tiếng Việt, mặc áo dài, tham gia lễ hội, tôn trọng nề nếp gia phong… Bởi một dân tộc biết giữ gìn văn hóa truyền thống là một dân tộc có bản lĩnh, có chiều sâu và có tương lai.

Trong bài thơ Chân quê của Nguyễn Bính, nhân vật “em” hiện lên là hình ảnh của một cô gái thôn quê đang có sự thay đổi về ngoại hình và có phần thay đổi cả trong tâm hồn. Trước đây, “em” là cô gái mang vẻ đẹp dịu dàng, mộc mạc với “cái yếm lụa sồi”, “dây lưng đũi”, “áo tứ thân”, “khăn mỏ quạ” – tất cả đều gợi nên hình ảnh truyền thống, thuần khiết của người phụ nữ làng quê Việt Nam. Nhưng sau một lần “đi tỉnh về”, em trở nên khác lạ với “khăn nhung, quần lĩnh”, “áo cài khuy bấm”, những thứ trang phục mang màu sắc thành thị, hiện đại và cầu kỳ hơn. Qua sự thay đổi đó, nhân vật “em” vừa là hình ảnh cụ thể của một cô gái đang chạy theo cái mới, vừa là biểu tượng cho sự chuyển biến của xã hội nông thôn trước ảnh hưởng của thành thị. Tác giả không chỉ tiếc nuối vẻ đẹp cũ, mà còn thể hiện mong muốn người con gái ấy giữ được sự giản dị, thuần hậu – điều làm nên vẻ đẹp “chân quê” vừa gần gũi vừa đáng yêu.

Thông điệp của bài thơ “Chân quê”:

Bài thơ gửi gắm thông điệp trân trọng vẻ đẹp mộc mạc, chân chất của con người và cuộc sống thôn quê, đồng thời bày tỏ nỗi tiếc nuối trước sự thay đổi do ảnh hưởng của đời sống thành thị hiện đại.

Nhà thơ Nguyễn Bính muốn nhắc nhở rằng, trong khi xã hội đổi thay, con người vẫn cần gìn giữ những nét đẹp truyền thống – từ cách ăn mặc đến tâm hồn và lối sống. Vẻ đẹp “quê mùa” không hề thua kém cái hiện đại, mà ngược lại, nó ẩn chứa sự trong sáng, giản dị và rất đáng quý.

=> Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và vẻ đẹp truyền thống là điều cần thiết trong cuộc sống hiện đại.

Câu thơ:

“Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”

Biện pháp tu từ được sử dụng:

• Ẩn dụ

• Nhân hóa

Phân tích tác dụng:

• “Hương đồng gió nội” là hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp mộc mạc, thuần khiết, chất quê của người con gái thôn quê – đó là vẻ đẹp từ tâm hồn, cách sống đến cách ăn mặc.

• Động từ “bay đi” được nhân hóa, gợi cảm giác tiếc nuối, mong manh, như thể vẻ đẹp chân quê ấy đang dần mất đi khi cô gái bắt đầu thay đổi theo lối sống thành thị.

=> Câu thơ thể hiện nỗi buồn, sự tiếc nuối của tác giả trước sự mai một của vẻ đẹp truyền thống, và đồng thời bộc lộ tình cảm chân thành, trân trọng của nhà thơ đối với nét đẹp quê mùa giản dị.

Các loại trang phục được nhắc đến trong bài thơ:

1. Trang phục hiện đại (khi em đi tỉnh về):

• Khăn nhung

• Quần lĩnh

• Áo cài khuy bấm

2. Trang phục truyền thống, mộc mạc của thôn quê:

• Cái yếm lụa sồi

• Dây lưng đũi nhuộm hồi

• Áo tứ thân

• Khăn mỏ quạ

• Quần nái đen

Theo em, những loại trang phục ấy đại diện cho:

• Trang phục hiện đại thể hiện sự thay đổi, ảnh hưởng của thành thị đến con người nông thôn, làm phai mờ đi vẻ đẹp mộc mạc, giản dị vốn có.

• Trang phục truyền thống là biểu tượng cho nét đẹp chân quê, gắn bó với làng quê Việt Nam xưa: dịu dàng, đằm thắm, thuần khiết và gần gũi với thiên nhiên, với cội nguồn.

Những bộ trang phục ấy không chỉ thể hiện ngoại hình mà còn gợi ra cả một nếp sống, một tâm hồn quê mùa mà chân thành, giản dị mà đáng yêu.

Nhan đề “Chân quê” gợi cho em nhiều liên tưởng và cảm nhận sâu sắc về vẻ đẹp mộc mạc, giản dị, mang đậm chất làng quê Việt Nam.

Từ “chân quê” không chỉ nói về nguồn gốc, xuất thân từ nông thôn mà còn gợi nên một lối sống thuần phác, giản dị, thật thà và gần gũi với thiên nhiên, với truyền thống. Nó khiến em nghĩ đến hình ảnh cô gái thôn quê mặc áo tứ thân, yếm lụa, khăn mỏ quạ, dáng vẻ nhẹ nhàng, kín đáo mà duyên dáng.

Nhan đề này còn tạo nên cảm xúc bâng khuâng, tiếc nuối khi vẻ đẹp ấy đang dần bị phai nhạt bởi sự thay đổi của thời đại và ảnh hưởng từ thành thị. Qua đó, em cảm nhận được tình yêu của tác giả dành cho nét đẹp truyền thống và sự trân trọng cái “chân chất” của quê hương.

thể thơ lục bát