Giai đoạn đầu: Buôn bán và thâm nhập (thế kỷ XVI-XVIII)
Thực dân phương Tây, chủ yếu là Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh và Hà Lan, ban đầu đến Đông Nam Á với mục đích buôn bán gia vị, hương liệu, và các sản phẩm quý giá khác. Họ thiết lập các thương cảng, tạo dựng ảnh hưởng kinh tế và chính trị gián tiếp thông qua việc ký kết hiệp ước, tạo mối quan hệ với các vương quốc bản địa. Việc này tạo điều kiện cho sự thâm nhập sâu rộng hơn về sau.

Giai đoạn củng cố và mở rộng thuộc địa (thế kỷ XIX)
Vào thế kỷ XIX, với sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản, nhu cầu về nguyên liệu và thị trường tiêu thụ ngày càng tăng. Các cường quốc phương Tây bắt đầu chuyển từ chính sách thương mại sang chính sách xâm lược bằng vũ lực. Họ lợi dụng sự suy yếu nội bộ, mâu thuẫn giữa các vương quốc, và áp dụng chính sách "chia để trị" để từng bước thôn tính các quốc gia Đông Nam Á hải đảo. Việc này được thực hiện thông qua các cuộc chiến tranh xâm lược, ký kết các hiệp ước bất bình đẳng, và thiết lập chế độ bảo hộ hoặc thuộc địa trực tiếp.

Giai đoạn cai trị thuộc địa (thế kỷ XIX - giữa thế kỷ XX)
Sau khi hoàn tất quá trình xâm lược, thực dân phương Tây thiết lập chế độ cai trị thuộc địa, bóc lột kinh tế, chính trị và văn hóa của các quốc gia Đông Nam Á hải đảo. Họ xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ lợi ích của mình, đàn áp các phong trào đấu tranh giành độc lập, và thực hiện chính sách đồng hóa nhằm xóa bỏ bản sắc văn hóa của người dân bản địa.

Ảnh hưởng kinh tế
Thực dân đã biến Đông Nam Á thành thị trường tiêu thụ nguyên liệu thô và nơi cung cấp lao động rẻ mạt cho chính quốc. Hệ thống kinh tế thuộc địa được thiết lập, tập trung vào việc khai thác tài nguyên thiên nhiên phục vụ lợi ích của nước mẹ, dẫn đến sự lệ thuộc kinh tế nghiêm trọng và sự nghèo đói của người dân bản địa. Việt Nam, dưới ách thống trị của Pháp, trở thành nguồn cung cấp lúa gạo, cao su, than đá… cho thị trường Pháp, trong khi công nghiệp trong nước bị kìm hãm phát triển.

Ảnh hưởng chính trị - xã hội
Chế độ thực dân đã thiết lập bộ máy cai trị chuyên chế, đàn áp các phong trào đấu tranh giành độc lập của các dân tộc. Hệ thống hành chính, pháp luật, giáo dục đều được thiết kế để phục vụ mục đích cai trị của thực dân, làm suy yếu các thể chế truyền thống và tạo ra sự bất bình đẳng xã hội sâu sắc. Ở Việt Nam, chính quyền thực dân Pháp đã áp dụng chính sách "chia để trị", tạo ra sự chia rẽ giữa các tầng lớp xã hội và các dân tộc thiểu số, làm suy yếu sức mạnh đoàn kết dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập.

Ảnh hưởng văn hóa
Sự xâm nhập của văn hóa phương Tây đã dẫn đến sự pha trộn, giao thoa giữa văn hóa bản địa và văn hóa thực dân. Tuy nhiên, sự giao thoa này thường mang tính bất bình đẳng, với văn hóa thực dân chiếm ưu thế và làm mai một một phần giá trị văn hóa truyền thống. Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng này, với sự du nhập của tiếng Pháp, kiến trúc phương Tây, nhưng đồng thời cũng phải đối mặt với sự đàn áp văn hóa truyền thống.

Liên hệ với tình hình thực tế ở Việt Nam
Những ảnh hưởng của chế độ thực dân Pháp ở Việt Nam vẫn còn để lại hậu quả nặng nề cho đến ngày nay. Sự lệ thuộc kinh tế, sự bất bình đẳng xã hội, sự yếu kém về cơ sở hạ tầng… đều là những di chứng của thời kỳ thuộc địa. Việc khắc phục những di chứng này đòi hỏi nỗ lực lâu dài và toàn diện của cả đất nước. Tuy nhiên, những bài học lịch sử về tinh thần đấu tranh, ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống thực dân cũng là nguồn động lực to lớn cho sự phát triển bền vững của đất nước.