Hướng dẫn giải:

Câu 1.

Thể thơ của văn bản: Tự do.

Câu 2.

Một số từ ngữ, hình ảnh miêu tả kí ức tuổi học trò: “sân trường”, “cây phượng gù”, “tà áo mỏng”, “ve kêu cháy ruột”, “sách giáo khoa xưa”, “mái trường như bóng mẹ”, “tấm bảng xanh bát ngát”,…

Câu 3.

– Biện pháp nghệ thuật: Điệp ngữ “Thôi đừng” điệp lại ở đầu mỗi khổ thơ

– Hiệu quả:

+ Về mặt nội dung: Nhấn mạnh tâm trạng lưu luyến, tiếc nuối, day dứt khi nhớ về tuổi học trò; khắc sâu lời tự nhủ bản thân biết chấp nhận sự trôi đi của thời gian, trân trọng quá khứ; thể hiện tình yêu sự gắn bó với thầy cô và mái trường.

+ Về mặt nghệ thuật: Tạo nhịp thơ chậm rãi, trầm lắng, phù hợp với chủ đề hoài niệm, giúp kết nối các hình ảnh và ý thơ một cách mạch lạc, thống nhất, tạo nên điệp khúc trong thơ, làm tăng tính nhạc cho ngôn ngữ thơ.

Câu 4.

– Nhận xét về tình cảm của nhân vật trữ tình: Bài thơ thể hiện mạch cảm xúc hoài niệm, tiếc nuối và tri ân của nhân vật trữ tình khi mùa thu đến. Mạch cảm xúc này diễn biến theo ba giai đoạn chính:

+ Trước hết là nỗi buồn man mác trước sự đổi thay của thời gian, sự tiếc nuối khi nhận ra không thể níu giữ được những gì đã qua.

+ Tiếp đó là nỗi hoài niệm nhớ thương tuổi trẻ, có xen lẫn những suy tư sâu lắng về sự hi sinh của thế hệ đi trước, cũng như trăn trở về cuộc đời và những giá trị lớn lao.

+ Mạch cảm xúc kết lại bằng lòng biết ơn, lời tri ân quá khứ, thầy cô, mái trường, nơi nuôi dưỡng tâm hồn, chắp cánh ước mơ cho con người.

=> Mạch cảm xúc của nhân vật trữ tình trong bài thơ diễn ra theo dòng chảy của sự tiếc nuối → hoài niệm → tri ân, tạo nên một bài thơ nhẹ nhàng nhưng đầy lắng đọng. Điều này giúp bài thơ không chỉ mang màu sắc hoài niệm mà còn có giá trị nhân văn sâu sắc, nhắc nhở mỗi người về sự trân trọng những điều tốt đẹp trong quá khứ.

Câu 5.

– Cách ứng xử đúng đắn với quá khứ: Không oán trách, không luyến tiếc bi lụy mà chấp nhận, trân trọng, biết ơn và xem đó là động lực để tiếp tục sống tốt trong hiện tại.

– Đồng thời, nó nhắc nhở chúng ta giữ gìn những giá trị tinh thần cao đẹp, đặc biệt là tình nghĩa thầy trò, tình cảm với mái trường – những điều luôn có ý nghĩa trong suốt cuộc đời mỗi con người.

– Dù xã hội có thay đổi, công nghệ có phát triển, con người vẫn cần giữ gìn những giá trị cốt lõi như tình thầy trò, tình bạn, sự hiếu nghĩa với cha mẹ, lòng biết ơn đối với quê hương và cội nguồn.

Câu 1:

• Thể thơ: Thơ tự do.
• Giải thích: Đoạn trích không tuân theo niêm luật cố định, số tiếng trong mỗi dòng thay đổi linh hoạt (từ 4 đến 9 tiếng), vần điệu không đều, nhịp thơ tự nhiên, phù hợp với cảm xúc miêu tả mảnh đất và con người miền Trung.

Câu 2:

• Hai hình ảnh:
• 1. “Nắng và dưới cát”: Gợi tả miền Trung với nắng cháy và đất cát khô cằn, thiếu màu mỡ.
  2. “Gió bão là tốt tươi như cỏ”: Nhấn mạnh bão tố thường xuyên, hoành hành mạnh mẽ, đối lập với sự cằn cỗi của đất đai.
• Giải thích: Những hình ảnh này khắc họa thiên nhiên miền Trung khắc nghiệt, đầy thử thách, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống người dân.

Câu 3:

• Về mảnh đất: Miền Trung là vùng đất nhỏ hẹp, “thắt đáy lưng ong” gợi hình ảnh địa lý dải đất hẹp ngang giữa hai đầu đất nước, chịu nhiều khó khăn của thiên nhiên.
• Về con người: Người dân miền Trung giàu tình nghĩa, “tình người đọng mật” thể hiện sự ngọt ngào, sâu đậm, bền chặt trong tình cảm, dù sống trong hoàn cảnh khắc nghiệt.
• Giải thích: Dù đất đai nghèo khó, con người miền Trung vẫn giữ được phẩm chất cao đẹp, giàu tình yêu thương, như mật ong quý giá giữa vùng đất gian nan.

Câu 4:

• Thành ngữ: “Mồng tơi không kịp rớt” (biến thể của “nghèo rớt mồng tơi”).
• Tác dụng:
• • Tăng tính hình ảnh: Gợi rõ sự nghèo khó cùng cực của miền Trung, nơi đất đai cằn cỗi, đời sống thiếu thốn.
  • Tạo sự gần gũi: Thành ngữ dân gian khiến câu thơ dễ hiểu, thân thuộc, gắn với đời sống người dân.
  • Nhấn mạnh ý nghĩa: Làm nổi bật hoàn cảnh khắc nghiệt, nhưng cũng gợi sự kiên cường của con người miền Trung.
• Giải thích: Thành ngữ được vận dụng sáng tạo, vừa miêu tả hiện thực vừa khơi gợi cảm xúc thương cảm và trân trọng.

Câu 5:

• Tình cảm của tác giả:
• • Yêu thương, trân trọng: Tác giả miêu tả miền Trung với sự trìu mến qua hình ảnh thiên nhiên khắc nghiệt nhưng giàu ý nghĩa, con người tình nghĩa, và văn hóa đặc sắc như câu ví dặm.
  • Xót xa, cảm thông: Thể hiện qua sự nghèo khó (“mồng tơi không kịp rớt”), lúa gầy còm, và nỗi mong chờ của mẹ già, cho thấy sự thấu hiểu những gian khó của người dân.
  • Kêu gọi gắn kết: Lời nhắn “Em gắng về” thể hiện mong muốn gắn bó, trở về với quê hương, khơi dậy tình yêu quê hương trong lòng người đọc.
• Giải thích: Tác giả kết hợp tình cảm sâu sắc với niềm tự hào, vừa xót xa cho sự khó khăn của miền Trung, vừa trân trọng vẻ đẹp tâm hồn và sức sống của con người nơi đây, tạo nên một tình yêu quê hương tha thiết, đậm chất nhân văn

Câu 1:

• Thể thơ: Thơ tự do.
• Giải thích: Đoạn trích không tuân theo niêm luật chặt chẽ, số tiếng trong mỗi dòng không đều (từ 7 đến 11 tiếng), vần điệu linh hoạt, nhịp điệu tự nhiên, phù hợp với cảm xúc dạt dào và cấu trúc trường ca.

Câu 2:

• Các đối tượng:
• 1. Cánh sẻ nâu: Dạy bài học về lao động và ước mơ (rút rơm kết tổ, kéo sắc trời xanh qua cánh diều).
  2. Mẹ: Mang lại sự sống, tình yêu và ý thức về thời gian (tính tuổi sinh thành, tháng ngày tuổi trẻ).
  3. Trò chơi tuổi nhỏ: Nuôi dưỡng tâm hồn và ngôn ngữ tiếng Việt (trò chuyền, tiếng Việt ngân nga).
  4. Dấu chân trên đường: Dẫn lối, định hình hành trình cuộc đời (dấu chân trần, dáng cuộc đời).
• Giải thích: Nhân vật trữ tình bày tỏ lòng biết ơn những điều giản dị nhưng sâu sắc, từ thiên nhiên, con người đến văn hóa, đã hình thành nên con người và cuộc đời mình.

Câu 3:

• Công dụng:
• • Trích dẫn trực tiếp: Tái hiện lời hát trong trò chơi “chuyền chuyền”, gợi không khí tuổi thơ sinh động.
  • Nhấn mạnh: Làm nổi bật ký ức và giá trị văn hóa của trò chơi dân gian, gắn với ngôn ngữ tiếng Việt.
• Giải thích: Dấu ngoặc kép tạo hiệu ứng chân thực, đưa người đọc vào không gian tuổi thơ, đồng thời tôn vinh vẻ đẹp của tiếng Việt qua trò chơi.

Câu 4:

• Phép lặp cú pháp: Cụm từ “Biết ơn” được lặp lại ở đầu mỗi khổ thơ (4 lần).
• Hiệu quả:
• • Nhấn mạnh cảm xúc: Thể hiện lòng tri ân sâu sắc, chân thành của nhân vật trữ tình.
  • Tạo nhịp điệu: Xây dựng cấu trúc thống nhất, mạch lạc, gợi cảm giác nhịp nhàng, liên tục như dòng chảy cảm xúc.
  • Khẳng định ý nghĩa: Làm nổi bật các giá trị giản dị nhưng quan trọng trong cuộc sống (thiên nhiên, mẹ, tuổi thơ, hành trình).
• Giải thích: Phép lặp “Biết ơn” không chỉ củng cố cảm xúc mà còn giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về những điều đáng trân trọng trong cuộc đời.

Câu 5:

• Thông điệp: Trân trọng những điều giản dị trong cuộc sống, từ thiên nhiên, con người đến văn hóa, vì chúng định hình con người và cuộc đời ta.
• Lý do: Thông điệp này nhắc nhở tôi biết ơn những giá trị nhỏ bé nhưng sâu sắc, như tình mẹ, ký ức tuổi thơ, hay những bước chân trên hành trình trưởng thành. Nó khơi dậy ý thức sống chậm lại, trân quý hiện tại và những điều xung quanh.
• Giải thích: Thông điệp này mang tính nhân văn, gần gũi, phù hợp với mọi thế hệ, đặc biệt trong nhịp sống hiện đại khi con người dễ lãng quên những giá trị giản đơn.

File: undefined