Nội dung tài liệu
Bài 9. Thiên nhiên châu Phi
1. Vị trí địa lí, hình dạng và kích thước châu Phi
- Châu Phi nằm ở cả hai bán cầu bán cầu Bắc và bán cầu Nam, bán cầu Đông và bán cầu Tây. Phần lớn lãnh thổ nằm giữa chí tuyến Bắc và chí tuyến Nam.
- Tiếp giáp
+ Phía đông: Ấn Độ Dương.
+ Phía tây: Đại Tây Dương.
+ Giáp châu Âu thông qua biển Địa Trung Hải.
+ Giáp với châu Á thông qua Biển Đỏ và bán đảo Xi-nai
- Hình dạng: dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt.
- Diện tích hơn 30 triệu km², là châu lục lớn thứ 3 thế giới.
2. Đặc điểm tự nhiên
a) Địa hình và khoáng sản
- Địa hình: bề mặt khá bằng phẳng, độ cao trung bình khoảng 750m.
+ Địa hình cao về phía đông nam và thấp dần về phía tây bắc.
+ Các dạng địa hình: sơn nguyên, bồn địa, hoang mạc, núi thấp và đồng bằng.
- Khoáng sản: giàu có như vàng, kim cương, sắt, dầu mỏ, khí tự nhiên, crôm, magan,…
b) Khí hậu
- Có nhiệt độ trung bình cao nhất thế giới, phần lớn lãnh thổ thuộc đới nóng:
- Đới khí hậu xích đạo: nhiệt độ cao, lượng mưa lớn phân bố ở ven vịnh Ghi nê và bồn địa Công-gô.
- Đới khí hậu cận xích đạo: nhiệt độ cao, lượng mưa khá lớn, mưa giảm dần về 2 chí tuyến
- Đới khí hậu nhiệt đới: mang tính chất lục địa rất nóng, khô, thay đổi theo mùa trong năm.
- Đới khí hậu cận nhiệt: nhiệt độ chênh lệch giữa mùa đông và mùa hạ khá lớn, lượng mưa trung bình năm là 500 mm/năm, số ngày mưa ít.
c) Sông hồ
- Mạng lưới sông ngòi phân bố không đều:
+ Các hoang mạc ít sông, chỉ có dòng chảy vào mùa mưa và không có nước vào mùa khô.
+ Ở bồn địa Công-gô và phía bắc vịnh Ghi-nê có mạng lưới sông ngòi dày đặc.
- Các hệ thống sông lớn: Công-gô, Nin, Dăm-be-di, Ni-giê,...
- Phần lớn các sông đổ nước vào biển và vịnh thuộc Đại Tây Dương.
- Các hồ lớn phân bố chủ yếu ở Đông Phi: Vích-to-ri-a, Tan-ga-ni-ca, Ma-la-uy,… Các hồ là nguồn cung cấp nước ngọt và thủy sản quan trọng cho người dân trong vùng.
d) Các môi trường tự nhiên
- Phần lớn thiên nhiên châu Phi thuộc môi trường đới nóng:
+ Môi trường xích đạo: gồm bồn địa Công-gô và phía bắc vịnh Ghi-nê. Đặc trưng là rừng thường xanh. Mạng lưới sông ngòi dày đặc nhiều nước quanh năm. Đất đai màu mỡ.
+ Môi trường nhiệt đới: phân bố ở hai bên môi trường xích đạo. Càng về phía chí tuyến, thảm thực vật chuyển từ rừng sang đồng cỏ núi cao và cây bụi gai. Sông ngòi có lưu lượng nước lớn và thay đổi theo mùa. Đất đỏ vàng là chủ yếu.
+ Môi trường hoang mạc: chiếm diện tích lớn nhất, phân bố chủ yếu ở khu vực chí tuyến. Thảm thực vật, sông ngòi kém phát triển.
- Môi trường cận nhiệt: chiếm một phần lãnh thổ nhỏ ở phía bắc và phía nam, thực vật là rừng cây lá cứng, sông ngòi kém phát triển.