Nội dung tài liệu
1. Điều kiện tự nhiên
- Vị trí và diện tích của Trung Quốc ngày nay: nằm ở phía Đông của Châu Á, diện tích 9,6 triệu km2. Phía Đông giáp Thái Bình Dương, 3 mặt còn lại giáp 14 nước láng giềng.
- Lãnh thổ ngày nay được định hình vào TK XVIII vào đời nhà Thanh. Đó là kết quả của quá trình mở rộng và bành trướng, kéo dài hàng nghìn năm. Trong khi l lãnh thổ của đa số các quốc gia cổ đại đều có diện tích lớn hơn diện tích ngày nay (Ấn Độ, Hy Lạp… thì lãnh thổ Trung Quốc cổ đại lại bé hơn thời bây giờ.
- Địa bàn của người Trung Quốc cổ đại là 1 vùng đất ở lưu vực sông Hoàng Hà, bao gồm các tỉnh ngày nay: Hà Nam (Đông Bắc và Tây Hà Nam), phía Nam tỉnh Sơn Tây, miền Trung Thiểm Tây, khu vực Thanh Hải, Cam Túc.
- Người Trung Quốc xây dựng văn minh ở trung lưu sông Hoàng Hà, khác với các quốc gia cổ đại phương Đông khác xây dựng nhà nước và văn minh ở hạ lưu các con sông bởi vì thảm họa, thiên tai ở đây gây nên sức tàn phá sức tàn phá mạnh mẽ, làm thiệt hại cả về người và của, còn ở trung lưu êm dịu và điều hòa hơn.
- Sông Hoàng Hà:
+ Dài 5464 km, xếp thứ hai châu Á và thứ 6 thế giới về chiều dài.
+ Bắt nguồn từ núi Bayan Har thuộc dãy Côn Lôn (phía Tây tỉnh Thanh Hải), chảy qua 9 tỉnh của Trung Quốc, đổ ra Bột Hải.
+ Tưới tiêu cho một khu vực rộng khoảng 1.000.000 km2, dù cho lưu lượng nước của nó chỉ bằng 1/15 của sông Trường Giang.
+ Vừa được coi là “niềm kiêu hãnh của Trung Quốc” vừa là “nỗi buồn của Trung Quốc”. Từ 602 – nay, ít nhất 5 lần đổi dòng, các đê bao bọc vỡ không dưới 1500 lần. Khi thì đổ ra Hoàng Hải, khi thì đổ ra Bột Hải. Lần cuối cùng đổi dòng vào năm 1885.
=> Cư dân Trung Quốc sống ở trung lưu chứ không phải hạ lưu sông Hoàng Hà.
- Sông Trường Giang:
+ Dài 6385 km, dài nhất châu Á, thứ 3 thế giới.
+ Bắt nguồn từ phía Tây Trung Quốc, tỉnh Thanh Hải, đổ ra biển Hoa Đông.
+ Đồng bằng châu thổ Trường Giang tạo ra 20% GDP của Trung Quốc.
+ Đập Tam Hiệp là công trình thủy điện lớn nhất thế giới.
+ Những trận ngập lụt làm nhiều người chết: 1954: 30.000 chết, 1911: 100.000 người chết…
+ Thời cổ đại, lưu vực Trường Giang màu mỡ hơn, nhưng lúc đó chưa phải là đất của người Hoa cổ mà là lãnh thổ của các tộc người Bách Việt đang sinh sống.
- 2 con sông Hoàng Hà và Trường Giang tạo nên đồng bằng Hoa Bắc và Hoa Nam rộng lớn:
+ Bình nguyên Hoa Bắc: được tạo từ trầm tích của Hoàng Hà, là đồng bằng phù sa lớn nhất tại Đông Á. Là vùng nông nghiệp quan trọng nhất của Trung Quốc. Bình nguyên có diện tích 409.500 km2. Thủ đô Bắc Kinh nằm ở rìa đồng bằng của rìa bình nguyên.
+ Phía Nam của bình nguyên thường được gọi là Trung Nguyên – cái nôi của nền văn minh Trung Hoa.
=> Tác động của 2 con sông đến văn minh Trung Quốc
- Thuận lợi:
+ Phù sa của hai dòng sông này đã tạo nên đồng bằng Hoa Bắc, Hoa Trung và Hoa Nam rộng lớn, phì nhiều, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.
+ Thượng nguồn các dòng sông là vùng đất cao, có nhiều đồng cỏ nên chăn nuôi đã phát triển từ sớm.
+ Giao thông đường thủy
+ Hệ thống tưới tiêu
+ Đánh bắt cá làm thức ăn
- Khó khăn: lũ lụt do hai con sông cũng đã gây ra nhiều khó khăn cho đời sống của người dân.
2. Quá trình thống nhất và sự xác lập chế độ phong kiến dưới thời Tần Thủy Hoàng
- Năm 221 TCN, Tần Thủy Hoàng thống nhất lãnh thổ, tự xưng là hoàng đế. Nhà Tần thành lập.
- Nhà Tần chia đất nước thành các quận, huyện, đặt các chức quan cai quản. Áp dụng chế độ đo lường, tiền tệ, chữ viết và pháp luật chung trên cả nước. Nhiều giai cấp mới được hình thành, quan hệ bóc lột giữa địa chủ và tá điền được xác lập.
- Năm 206 TCN nhà Tần sụp đổ.
3. Trung Quốc từ thời Hán đến thời nhà Tùy (206 TCN – thế kỉ VII)
Nhà Hán (206 TCN-220) => Thời Tam quốc (Ngụy – Thục – Ngô) (220-280) => Nhà Tấn (280-420) => Thời Nam – Bắc triều (420-581) => Nhà Tùy (581-618)
4. Một số thành tựu của văn minh Trung Quốc
- Chữ viết: giáp cốt văn.
- Văn học: Kinh Thi là tập thơ cổ nhất ở Trung Quốc.
- Tư tưởng: xuất hiện nhiều nhà tư tưởng nổi tiếng, tiêu biểu là Khổng Tử và Lão Tử.
- Sử học: Những bộ sử tiêu biểu như Sử kí củaTư Mã Thiên, Hán thư của Ban Cố,...
- Tính lịch: đã phát minh ra một loại lịch dựa trên sự kết hợp giữa âm lịch và dương lịch mà cho đến ngày nay.
- KH-KT: phát minh ra thiết bị đo động đất sớm nhất thế giới (gọi là địa động nghi) và 4 phát minh quan trọng là kĩ thuật làm giấy, thuốc nổ, la bàn và kĩ thuật in sau này.
- Y học: Bộ Hoàng đế nội kinh của Hoa Đà
- Kiến trúc: những công trình kiến trúc đồ sộ như Vạn Lý Trường Thành, Lăng Ly Sơn…
=> Đây là những thành tựu văn hóa rất quan trọng, đóng góp to lớn đối với nền văn minh nhân loại.