Tài liệu liên quan
Nội dung tài liệu
Bài 5: Thiên nhiên châu Á
1. Vị trí địa lí, hình dạng và kích thước châu Á
- Về vị trí, phần đất liền châu Á kéo dài từ vùng cận cực Bắc đến xích đạo, một số đảo và quần đảo kéo đến vĩ tuyến 10°N.
- Tiếp giáp:
+ Phía tây giáp với châu Âu
+ Phía tây nam giáp với châu Phi qua eo đất Xuy-ê
+ Ba mặt còn lại tiếp giáp với biển và đại dương: phía Bắc giáp với Bắc Băng Dương, phía Đông giáp với Thái Bình Dương, phía Nam giáp với Ấn Độ Dương.
- Về kích thước: Châu Á là châu lục rộng lớn nhất thế giới. Lãnh thổ diện tích đất liền 41,5 triệu km², diện tích cả các đảo phụ thuộc là 44,4 triệu km².
- Về hình dạng, lãnh thổ châu Á có dạng khối rộng lớn. Bờ biển bị chia cắt mạnh, có nhiều bán đảo, vịnh biển,…
2. Đặc điểm tự nhiên châu Á
a. Địa hình, khoáng sản
- Địa hình:
+ Núi, cao nguyên, sơn nguyên chiếm đa số và nhiều đồng rộng lớn bậc nhất thế giới.
+ Khu vực núi, sơn nguyên và cao nguyên: chiếm ¾ diện tích lãnh thổ. Núi chạy theo hai hướng chính: đông - tây hoặc gần đông - tây, bắc - nam hoặc gần bắc – nam.
+ Khu vực đồng bằng: chiếm 1/4 diện tích lãnh thổ. Các đồng bằng rộng lớn nhất thế giới phân bố chủ yếu ven biển.
- Khoáng sản: phong phú và trữ lượng lớn, quan trọng nhất là: dầu mỏ, khí tự nhiên, than, sắt,… có trữ lượng bậc nhất thế giới.
b. Khí hậu
- Các kiểu khí hậu gió mùa phân bố chủ yếu ở Đông Á, Nam Á và Đông Nam Á, một năm có hai mùa rõ rệt
+ Mùa đông: lạnh, khô
+ Mùa hạ: nóng ẩm, mưa nhiều
- Các kiểu khí hậu lục địa phân bố chủ yếu ở trung tâm châu Á
+ Lượng mưa trung bình năm: dưới 300 mm
+ Mùa đông khô và lạnh
+ Mùa hè khô và nóng
c. Sông ngòi và hồ
- Sông ngòi:
+ Nhiều hệ thống sông lớn bậc nhất thế giới
+ Các sông phân bố không đều.
+ Sông ở Đông Á, Nam Á và Đông Nam Á: sông có lượng nước lớn; mùa lũ tương ứng với mùa mưa, mùa cạn tương ứng với mùa khô.
+ Sông ở Tây Nam Á và Trung Á: mạng lưới sông thưa thớt, nhiều nơi sâu trong nội địa không có dòng chảy.
- Hồ:
+ Châu Á có khá nhiều hồ, trong đó có các hồ sâu và lớn nhất thế giới, như: hồ Bai-can, A-ran,…
+ Những hồ lớn giúp điều hòa không khí, tạo phong cảnh thiên nhiên đẹp.
d. Các đới thiên nhiên
- Do đặc điểm địa hình và khí hậu nên châu Á có đới thiên nhiên đa dạng
+ Đới lạnh: ở phía bắc của châu lục thời tiết khắc nghiệt, có gió mạnh. Thực vật phổ biến hoang mạc cực, đồng rêu và đồng rêu rừng. Động vật chủ yếu các loài chịu lạnh, về mùa hạ có nhiều loài chim di cư từ phương nam lên.
+ Đới ôn hòa: chiếm diện tích lớn nhất có sự phân hóa từ rừng lá kim sang rừng hỗn giao và rứng lá rộng, thảo nguyên rừng và thảo nguyên. Càng vào sâu trong lục địa, khí hậu khô hạn nên chủ yếu là bán hoang mạc và hoang mạc. Khu vực núi cao phổ biến thảo nguyên và băng tuyết.
+ Đới nóng: ở khí hậu gió mùa, xích đạo, thực vật điển hình là rừng nhiệt đới. Rừng có nhiều tầng và thường xanh, ở những nơi khuất gió hoặc khô hạn có rừng thưa, xavan, cây bụi và hoang mạc.
- Ngày nay, đa số các đới thiên nhiên ở châu Á đều chịu ảnh hưởng bởi sự khai phá của con người. Vì vậy việc bảo về và phục hồi tài nguyên rừng là nhiệm vụ rất quan trọng của các quốc gia.