I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Vở kịch Hăm-lét
− Được viết trong khoảng năm 1599 − 1601.
− Dựa trên cốt truyện về hoàng tử Hăm-lét xứ Đan Mạch trả thù cho cha.
− Sáng tạo của Sếch-xpia: Đặt nhân vật vào vào bối cảnh Phục hưng − khi lí tưởng nhân văn chủ nghĩa lâm vào tình trạng khủng hoảng sâu sắc bởi xung đột với thực tế lịch sử nghiệt ngã.
− Số hồi: 5 hồi.
b. Đoạn trích Sống, hay không sống − đó là vấn đề
− Là màn kịch nổi tiếng nhất trong Hăm-lét.
− Thuộc cảnh 1, hồi III.
− Ý nghĩa nghệ thuật của đoạn trích: Đoạn trích không chỉ góp phần khơi sâu tư tưởng chủ đề của vở kịch, mà còn gợi nhiều suy ngẫm về bản tính con người, về những vướng mắc trong tâm tư và trăn trở muôn đời của con người trong cuộc sống: Sống hay không sống.
− Địa điểm diễn ra hành động kịch: Một gian phòng trong lâu đài.
− Bố cục:
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN THEO ĐẶC TRƯNG THỂ LOẠI
1. Âm mưu do thám
* Nhân vật: Vua Clô-đi-út, Rô-den-cran, Ghin-đơn-xtơn, hoàng hậu, Ô-phê-li-a, Pô-lô-ni-út.
* Mối quan hệ giữa Hăm-lét và các nhân vật:
=> Họ đều có quan hệ thân thiết, gần gũi với Hăm-lét và là người mà Hăm-lét có thể tin tưởng được.
* Lời thoại:
− Vua với hoàng hậu, Rô-den-cran và Ghin-đơn-xtơn trò chuyện về bệnh mất trí của Hăm-lét:
+ Thế trong khi chuyện trò cùng thái tử, các khanh lại không lựa được cơ hội nào để tìm hiểu tại sao Người rối loạn tâm thần, để cho chuỗi ngày xanh êm đẹp bị tan nát vì những con điên dữ dội, hiểm nghèo hay sao?
+ Thái tử tiếp các khanh có tử tế không?
+ Thế các khanh có kiếm cách gì cho thái tử tiêu khiển không?
=> Lời thoại là các câu nghi vấn dày đặc đã cho thấy vua và hoàng hậu rất quan tâm, chú ý và muốn biết rõ về tình trạng bệnh của Hăm-lét.
− Vua với hoàng hậu:
+ Trẫm đã ra mật lệnh cho tìm Hăm-lét tới đây, làm như thể tình cờ y bắt gặp Ô-phê-li-a ở nơi này. Trẫm sẽ đích thân cùng Tướng công Pô-lô-ni-út, như hai thám tử hợp pháp, ngồi vào một nơi kín, nhìn thấy hết mà không ai nhìn thấy mình, để tận mắt quan sát mọi cử chỉ của y qua cuộc gặp gỡ, xem có phải chính bệnh tương tư là nguyên nhân làm y quẫn trí chăng.
=> Vua thừa nhận vai trò của mình và Pô-lô-ni-út là hai thám tử hợp pháp, ngồi vào một nơi kín, nhìn thấy hết mà không ai nhìn thấy mình, để tận mắt quan sát mọi thứ. Thực tế, ẩn sau hành động tưởng chừng là hợp lí chính là sự nham hiểm, thâm độc và xảo trá.
− Pô-lô-ni-út, vua với Ô-phê-li-a:
+ Pô-lô-ni-út dặn dò con gái: con cứ đi lại chỗ này, hãy cầm cuốn sách này và đọc đi. Như thế mới thêm vẻ tự nhiên trong lúc cô đơn.
+ Pô-lô-ni-út tự thú: Đời vẫn thường chê trách rằng ta khoác cái vẻ trầm mặc thành kính và bộ điệu chân tu nhiều khi cũng đường mật đánh lừa được cả ma quỷ. Điều đó đã được chứng tỏ quá nhiều rồi.
=> Pô-lô-ni-út nói với Ô-phê-li-a về việc làm sao để được "tự nhiên" nhất, đây cũng chính là lớp mặt nạ mà ông thường dùng trong cư xử và thành công đến mức "đánh lừa được cả ma quỷ". Đây là một lời tự thú công khai có tác dụng phản ánh bản chất Pô-lô-ni-út.
+ Vua tự thú: Ôi, đúng quá thật! Lời nói như roi quất vào lương tâm ta … Ôi, gánh nặng của tội ác!
=> Vua đồng tình với những chỉ dẫn Pô-lô-ni-út đưa ra cho Ô-phê-li-a để cuộc gặp gỡ "tình cờ" với Hăm-lét diễn ra tự nhiên nhất: Vua thừa nhận tội ác của bản thân khi soi chiếu vào màn dàn dựng của cận thần và thấy được tội ác trong đó: Lời nói như roi quất vào lương tâm ta.
=> Vua hoàn toàn ý thức về tội ác bản thân đã gây ra.
=> Những lời tự thú công khai của các nhân vật kịch góp phần làm rõ tính bi kịch của tác phẩm: Sự ngang trái, đảo điên của xã hội khi mà con người sống với nhau bằng những lớp mặt nạ âm mưu thủ đoạn.
