Một số lương thực, thực phẩm SVIP

I. VAI TRÒ CỦA LƯƠNG THỰC, THỰC PHẨM

Con người cần năng lượng và chất dinh dưỡng để duy trì sự sống, phát triển và hoạt động.

Một số lương thực thông thường

Một số thực phẩm thông thường

Thức ăn của con người gồm lương thực (như lúa gạo, ngô, khoai, sắn, lúa mì,…) và thực phẩm (như thịt, cá, rau, củ, quả,…). Khi vào cơ thể, thức ăn được chuyển hóa để tạo ra năng lượng và cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sống và các hoạt động.

Cá ôi thiu

Gạo mốc

Lương thực và thực phẩm rất dễ hư hỏng, đặc biệt trong môi trường nóng ẩm. Khi bị hư hỏng, chúng có thể sinh ra các chất độc hại cho sức khỏe. Ví dụ: thịt, cá, rau khi ôi thiu sẽ nhiễm khuẩn và gây ngộ độc; gạo, lạc dễ bị mốc và tạo ra những chất cực độc có thể gây ung thư. Do đó, cần phải bảo quản lương thực, thực phẩm đúng cách.

II. CÁC NHÓM CHẤT DINH DƯỠNG TRONG LƯƠNG THỰC, THỰC PHẨM

1. Carbohydrate: nguồn năng lượng chính

Carbohydrate là tên gọi chung của nhóm chất chứa tinh bột, đường và chất xơ. Phần lớn carbohydrate có nguồn gốc thực vật.

Ở Việt Nam, người dân thường dùng cơm từ gạo hoặc các món bún, bánh được chế biến từ gạo, ngô, khoai, sắn. Ở nhiều nước khác, ngô, lúa mì, lúa mạch là nguồn tinh bột chủ yếu và thường được làm thành bánh mì, bánh ngô,… Trong đời sống, lương thực thường được hiểu là những nguồn cung cấp tinh bột.

Khi vào cơ thể, tinh bột được tiêu hóa, chuyển hóa thành đường, sau đó tiếp tục biến đổi thành nước và khí carbon dioxide, đồng thời giải phóng năng lượng. Vì vậy, tinh bột là nguồn năng lượng chính cho con người.

Đường cũng là một loại carbohydrate, có khả năng cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể. Nguồn đường tự nhiên có nhiều trong cây mía, thốt nốt, củ cải đường và các loại quả ngọt.

2. Các chất dinh dưỡng khác

a, Protein (chất đạm)

Protein, hay còn gọi là chất đạm, giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng, duy trì và phát triển cơ thể. Đây là thành phần tham gia vào hầu hết các chức năng sống và cần thiết cho quá trình chuyển hóa dinh dưỡng.

Protein có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa cũng như trong các loại hạt như đậu, đỗ,…

b, Lipid (chất béo)

Lipid, hay chất béo, là nguồn dự trữ năng lượng của cơ thể và giúp chống lại tác động của lạnh.

Chất béo có mặt trong các sản phẩm chế biến như bơ, dầu thực vật,… cũng như trong nhiều thực phẩm tự nhiên như sữa, lòng đỏ trứng, thịt, cá, lạc, vừng,…

c, Chất khoáng và vitamin

Trong cơ thể người có nhiều chất khoáng như calcium (canxi), phosphorus (photpho), iodine (iốt), zinc (kẽm),… Đây là những chất rất cần thiết cho sự phát triển và hoạt động bình thường của cơ thể.

Ví dụ: thiếu calcium khiến xương giòn, yếu; thiếu iodine dễ dẫn đến các bệnh về tuyến giáp như bướu cổ.

Vitamin là những chất mà cơ thể chỉ cần với một lượng rất nhỏ nhưng lại có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất.

Các vitamin thường được kí hiệu bằng chữ cái như A, B1, B2, C, D, E,… Chúng được chia thành hai nhóm: vitamin tan trong chất béo (A, D, E, K) và vitamin tan trong nước (nhóm B, C,…).

Đa số vitamin cơ thể không thể tự tổng hợp mà phải được cung cấp qua thức ăn. Nếu thiếu vitamin, quá trình chuyển hóa sẽ bị rối loạn. Ví dụ: thiếu vitamin A làm suy giảm thị lực; thiếu vitamin D khiến xương và cơ thể chậm phát triển,…

Nguồn thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất chủ yếu là hải sản, rau xanh, củ và quả tươi.

III. SỨC KHỎE VÀ CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG

Mỗi loại thức ăn mang lại năng lượng và thành phần dinh dưỡng khác nhau. Nhu cầu năng lượng và chất dinh dưỡng của mỗi người cũng không giống nhau, mà phụ thuộc vào các yếu tố như lứa tuổi, giới tính, cân nặng, chiều cao và mức độ hoạt động thể lực trong công việc hằng ngày.

Nếu ăn quá nhiều mà ít vận động, phần thức ăn dư thừa sẽ được tích trữ dưới dạng mỡ. Ngược lại, nếu ăn không đủ chất, cơ thể sẽ rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng.

Ngoài ra, có những chất cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ như khoáng chất và vitamin, nhưng chúng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe.