I. Lớp đất trên Trái Đất

1. Đất

- Đất là lớp vật chất mỏng nằm giữa đá và thực vật trên bề mặt Trái Đất.

- Độ dày đất thay đổi: mỏng ở vùng lạnh, dày ở vùng nhiệt đới ẩm.

- Đặc trưng: độ phì.

2. Thành phần của đất

- Đất gồm 4 thành phần chính:

+ Khoáng vật – là hạt vụn từ đá bị vỡ ra.

+ Chất hữu cơ – từ lá cây, xác sinh vật phân hủy, làm đất màu mỡ.

+ Nước trong đất – cung cấp ẩm và chất dinh dưỡng cho cây.

+ Không khí trong đất – giúp sinh vật trong đất sống và cây hô hấp.

Vai trò của sinh vật trong đất – Ví dụ: Giun đất

- Giun đất giúp xới đất, làm đất tơi xốp, tạo điều kiện cho rễ cây phát triển.

- Giun còn giúp phân huỷ chất hữu cơ, làm đất màu mỡ hơn.

➝ Giun đất được gọi là "người bạn của nhà nông".

Giun đất - người bạn của nhà nông

3. Các tầng đất

a. Các tầng đất gồm:

- A1: Tầng phủ thực vật.

- A: Tầng mùn – màu mỡ, nhiều rễ cây.

- B: Tầng tích tụ – chứa chất rửa trôi từ trên xuống.

- C: Tầng đá vụn – đá mẹ bị phong hoá.

- D: Tầng đá gốc – đá cứng, chưa phong hoá.

Các tầng của đất

b. Các nhân tố hình thành đất:

- Đá mẹ: Cung cấp khoáng chất cho đất.

- Khí hậu: Góp phần phong hoá đá, phân huỷ chất hữu cơ.

- Sinh vật: Làm đất tơi xốp, tăng chất dinh dưỡng.

- Địa hình: Ảnh hưởng độ dày, mỏng của đất.

- Thời gian: Đất hình thành càng lâu càng phát triển đầy đủ tầng.

II. Một số nhóm đất chính

1. Đất feralit đỏ và đỏ vàng (ở vùng nhiệt đới):

- Hình thành ở nơi nóng ẩm, mưa nhiều → quá trình phong hoá mạnh.

- Giàu sắt (Fe) và nhôm (Al) → có màu đỏ hoặc vàng.

- Phân bố nhiều ở: Việt Nam, Nam Mĩ, Đông Nam Á, châu Phi,…

- Thường gặp ở đồi núi, đất chua, phải bón thêm vôi, phân để trồng cây tốt hơn.

Đất feralit đỏ vàng

2. Đất pốt-dôn (ở vùng ôn đới lạnh):

- Hình thành ở nơi lạnh, ẩm, rừng lá kim.

- Màu xám tro, nghèo dinh dưỡng, nhiều cát → đất xấu.

- Phân bố ở: Bắc Á, Bắc Âu, Bắc Mĩ, gần vòng cực Bắc.

Đất pốt-dôn