Bài 13. Phòng, trị một số bệnh phổ biến ở lợn SVIP

1. BỆNH DỊCH TẢ LỢN CỔ ĐIỂN

1.1. Đặc điểm bệnh

- Bệnh dịch tả lợn cổ điển là bệnh truyền nhiễm do virus, gây chết cao ở lợn (80 - 90%).

- Những lợn sống sót thường còi cọc, chậm lớn.

- Biểu hiện:

+ Giai đoạn đầu:

• Sốt cao (40 - 41°C), bỏ ăn, uống nhiều nước, mũi khô, mắt đỏ, phân táo.

+ Giai đoạn sau:

• Con vật bị tiêu chảy.
• Xuất huyết dưới da (đặc biệt ở bụng, sau tai).
• Tai và mõm bị tím tái.

+ Khi mổ khám:

• Thấy xuất huyết nội tạng, niêm mạc ruột già có nốt loét màu vàng, nâu.

- Chẩn đoán bệnh:

+ Dựa đặc trưng của bệnh.

+ Kết quả xét nghiệm chuyên sâu.

1.2. Nguyên nhân gây bệnh

- Virus gây bệnh dịch tả lợn cổ điển: RNA virus, chi Pestivirus, họ Flaviviridae.

- Mầm bệnh

+ Tồn tại lâu trong môi trường khô, lạnh, acid.

+ Diệt khi đun sôi hoặc dùng sát trùng (formol 3%, NaOH 3%, nước vôi 10%, vôi bột,...).

- Nguồn lây lan: Con vật bị bệnh và mang virus.

- Con đường xâm nhập:

+ Tiêu hóa, hô hấp (hai con đường chính).

+ Da, niêm mạc mắt, đường sinh dục.

1.3. Phòng và trị bệnh

* Phòng bệnh:

- Tiêm vaccine cho vật nuôi.

- Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ.

- Giữ vệ sinh chuồng trại.

- Thực hiện quy tắc "cùng vào - cùng ra" (đồng bộ hóa lứa heo nuôi).

- Hạn chế người lạ vào khu vực chăn nuôi.

- Lợn mới nhập về sẽ được cách li 10 ngày.

- Để trống chuồng 2 tuần giữa các lứa nuôi.

* Điều trị:

- Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho bệnh dịch tả lợn cổ điển.

- Khi nghi ngờ lợn bị bệnh:

+ Ngay lập tức thông báo cho cán bộ thú y để nhận sự hướng dẫn.

+ Tiến hành cách li hoàn toàn:

• Không giết mổ hoặc di chuyển lợn.
• Không chuyển lợn từ nơi khác đến.

+ Thực hiện các biện pháp phòng dịch theo chỉ đạo của cán bộ thú y:

• Tiêu huỷ con vật chết và con vật bị bệnh.
• Thực hiện vệ sinh và khử trùng toàn bộ khu vực chăn nuôi cùng với các phương tiện, dụng cụ.

2. BỆNH ĐÓNG DẤU LỢN

2.1. Đặc điểm bệnh

- Đóng dấu lợn:

+ Là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn gây ra, thường xảy ra ở lợn trên 3 tháng tuổi và thường kết hợp với bệnh tụ huyết trùng.

+ Bệnh có khả năng lây sang người và một số động vật khác.

- Biểu hiện:

+ Lợn sốt cao trên 40°C, bỏ ăn, sưng khớp gối.

+ Xuất hiện các dấu hiệu trên da:

• Hình vuông, tròn, màu đỏ, sau đó tạo vảy và bong tróc.

- Khi mổ khám:

+ Thấy xuất huyết toàn thân, các cơ quan nội tạng như dạ dày, ruột, tim, phổi, gan và thận sưng, đỏ.

+ Có viêm khớp và viêm màng trong tim.

2.2. Nguyên nhân gây bệnh

Mầm bệnh là vi khuẩn Gram dương Erysipelothrix rhusiopathiae:

- Mầm bệnh sống sót trong xác và chất thải của động vật mắc bệnh trong vài tháng.

- Bị tiêu diệt chỉ sau vài giờ khi tiếp xúc với các chất sát trùng thông thường và chỉ cần vài giây ở nhiệt độ 100°C.

2.3. Phòng và trị bệnh

- Phòng bệnh:

+ Chăm sóc và nuôi dưỡng đúng cách theo kĩ thuật.

+ Tiêm vaccine phòng bệnh theo chỉ định của bác sĩ thú y:

Thường tiêm khi lợn 3 tháng tuổi, sau đó tiêm nhắc lại mỗi 6 tháng.

- Điều trị:

+ Sử dụng kháng sinh với vi khuẩn Gram dương và thuốc hỗ trợ sức khỏe.

+ Tuân thủ chỉ định của bác sĩ thú y và hướng dẫn từ nhà sản xuất.

3. BỆNH GIUN ĐŨA LỢN

3.1. Đặc điểm bệnh

- Bệnh giun đũa lợn là bệnh kí sinh trùng phổ biến, xảy ra quanh năm, nhất là ở:

+ Lợn nuôi thả rông.

+ Lợn ăn rau bèo thuỷ sinh tươi sống.

- Biểu hiện đặc trưng của bệnh:

+ Thường rõ rệt nhất ở lợn từ 2 đến 4 tháng tuổi.

+ Lợn phát triển chậm, gầy yếu, lông xù,...

+ Ấu trùng giun gây viêm phổi khi xâm nhập vào phổi.

+ Giun quá nhiều có thể gây tắc ống mật, tắc ruột hoặc thủng ruột.

+ Trứng giun có thể được phát hiện qua xét nghiệm phân.

3.2. Nguyên nhân gây bệnh

- Giun đũa lợn:

+ Loài Ascaris suum, họ Ascarididae.

+ Hình dạng giống như chiếc đũa.

+ Kí sinh chủ yếu trong ruột non của lợn.

- Đặc điểm:

+ Giun đực có móc ở đuôi, thường nhỏ và ngắn hơn giun cái.

+ Trứng giun khi được lợn nuốt vào sẽ phát triển thành giun trưởng thành trong ruột non.

+ Giun cái có thể đẻ đến 27 triệu trứng trong suốt vòng đời, trung bình 200 nghìn trứng/ngày.

+ Trứng giun theo phân thải ra ngoài và có thể tồn tại trong môi trường tới 5 năm.

+ Mầm bệnh chủ yếu xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.

- Vòng đời của giun đũa lợn:

1. Trứng giun được thải ra ngoài qua phân.

2. Trứng phát triển thành dạng có phôi, có khả năng gây nhiễm.

3. Lợn ăn phải trứng giun có phôi, giải phóng ấu trùng trong hệ tiêu hóa.

4. Ấu trùng xâm nhập vào niêm mạc đường tiêu hóa, di chuyển qua mạch máu đến gan.

5. Tại gan, ấu trùng di chuyển ra ngoài và tạo ra các vết trắng trên bề mặt gan.

6. Ấu trùng tiếp tục di chuyển vào phổi, phát triển thêm, rồi lên đường tiêu hóa qua hầu họng.

7. Tại ruột non, ấu trùng phát triển thành giun trưởng thành.

3.3. Phòng và trị bệnh

- Phòng bệnh:

+ Giữ vệ sinh chuồng trại và khu vực sân chơi.

+ Ủ phân đúng cách để tiêu diệt trứng giun.

+ Không thả rông và không cho lợn ăn rau bèo thủy sinh tươi.

+ Định kì tẩy giun cho lợn mỗi 3 tháng, trừ lợn đang mang thai, nuôi con hoặc lợn con theo mẹ.

- Điều trị:

+ Sử dụng thuốc đặc trị theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.

+ Thường dùng thuốc trộn vào thức ăn với một liều duy nhất.

4. BỆNH PHÂN TRẮNG LỢN CON

4.1. Đặc điểm bệnh

- Bệnh phân trắng lợn con:

+ Đối tượng: Lợn từ 3 đến 21 ngày tuổi, thường xảy ra khi thời tiết thay đổi.

- Biểu hiện:

+ Ban đầu: Lợn con vẫn bú mẹ, phân màu vàng, vón thành hạt như đậu.

+ Sau đó phân loãng dần và chuyển sang màu trắng.

- Giai đoạn sau: 

+ Lợn bỏ bú, run rẩy, hạ thân nhiệt.

+ Nếu không điều trị kịp thời, lợn thường chết sau 5 - 7 ngày.

4.2. Nguyên nhân gây bệnh

Thường xảy ra do 3 nguyên nhân chính:

- Điều kiện vệ sinh, dinh dưỡng:

+ Lợn mẹ không được nuôi dưỡng và chăm sóc đúng cách trong giai đoạn mang thai.

+ Ví dụ như thiếu sắt và vitamin B12:

• Khiến lợn con không được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng.
• Chuồng trại ẩm ướt, lạnh, bẩn.

- Đặc điểm sinh lí lợn con:

+ Lợn mới sinh có hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh, khiến khả năng tiêu hóa kém.

+ Trung khu điều tiết nhiệt độ cơ thể và hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh:

• Làm vật nuôi khó thích ứng với thay đổi môi trường, dễ nhiễm bệnh.

- Do vi khuẩn:

+ Khi sức đề kháng của lợn giảm sút, các vi khuẩn đường ruột như E.coli và Salmonella phát triển mạnh mẽ, làm tăng nguy cơ gây bệnh.

4.3. Phòng và trị bệnh

- Phòng bệnh:

+ Cung cấp dưỡng đầy đủ cho lợn mẹ khi mang thai và khi nuôi con.

+ Tiêm bổ sung sắt cho lợn con (3 và 10 ngày tuổi).

+ Giữ chuồng nuôi khô ráo, sạch sẽ, chất độn chuồng cho lợn con.

+ Tiêm vaccine cho cả lợn mẹ và lợn con theo chỉ dẫn bác sĩ.

- Điều trị:

+ Cho lợn uống nước chiết từ quả và lá có tính chát (hồng xiêm xanh, búp sim,...).

+ Dùng thuốc kháng sinh kết hợp với vitamin và khoáng vi lượng theo hướng dẫn bác sĩ.