Question

[Phan Quỳnh Như]

Chất thơ qua truyện ngắn Tôi đi học của nhà văn Thanh Tịnh

Answer 1

[Khánh Ly]

Truyện ngắn "Tôi đi học" in trong tập "Quê mẹ" của nhà văn Thanh Tịnh có thể coi như chính câu chuyện trong cuộc đời của mỗi con người, bởi đó là những kỉ niệm trong sáng về buổi tựu trường đầu tiên. Dòng cảm xúc ấy được tác giả diễn tả bằng nghệ thuật tự sự xen miêu tả và biểu cảm với những rung động tinh tế, thực sự chạm được đến trái tim người đọc và mang trong mình một chất thơ đặc biệt, nhà văn Thạch Lam đã nhận định rằng: "Truyện "Tôi đi học" của Thanh Tịnh là những trang văn xuôi đầy chất thơ".

Quả thực ngay những dòng văn đầu tiên của truyện ngắn, chỉ qua vài câu văn tả cảnh vật trong tiết trời thu đã cho ta thấy được chất thơ dạt dào trong đó. "Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc...", dưới khung cảnh nên thơ ấy, cậu bé - nhân vật "tôi" lại mơn man trở về kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên, nó giống như những cành hoa tươi đang nở rộ dưới bầu trời thu trong sáng. Buổi sớm mai mùa thu "đầy sương thu và gió lạnh" có sức gợi đặc biệt, mùa thu trong văn xuôi lại nhẹ nhàng thi vị như trong thơ ca. Sự xuất hiện của những cậu học trò rất tự nhiên "nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem", đó là hình ảnh rất hồn nhiên, chân thực mà đầy cảm xúc, nhân vật "tôi" đã nhìn chúng với con mắt thèm thuồng xen lẫn biết bao cảm xúc của ngày đầu chững chạc, mới lớn. Chất thơ không chỉ có trong hình ảnh con đường làng tới trường quen thuộc mà còn ở sân trường Mĩ Lí xa lạ "Trước sân trường làng Mĩ Lí dày đặc cả người. Người nào áo quần cũng sạch sẽ, gương mặt cũng vui tươi và sáng sủa". Những cảm nhận về ngôi trường của nhân vật "tôi" cũng dạt dào cảm xúc đầy chất thơ "Sân nó rộng, mình nó cao hơn trong những buổi trưa hè đầy vắng lặng". Lớp học mới với "mùi hương lạ xông lên" cùng với những bức tranh treo tường tất cả đều lạ và hay trong mắt cậu học trò nhỏ. Thanh Tịnh còn mang đến chất thơ qua hình ảnh người mẹ và ông đốc, người mẹ "âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng", sự hiền dịu và lòng yêu thương vô bờ bến của mẹ luôn là tình cảm thiêng liêng nhất, mẹ đã luôn ở bên cạnh con trong những mốc quan trọng của cuộc đời, luôn là chỗ dựa vững chắc cho con thơ nép vào. Từng hành động, cử chỉ và lời nói của mẹ đều thấm đẫm tình yêu thương, sự che chở và niềm mong mỏi, đặt niềm tin vào sự thay đổi đầu đời của con. Riêng ông đốc lại hiện lên với vẻ nhân hậu, hiền từ "Ông đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động", sự động viên khích lệ và an ủi kịp thời, đúng lúc của ông đốc giống như liều thuốc hiệu quả trấn tĩnh tinh thần các học trò mới. Chất thơ không thể phủ nhận nằm trong những hình ảnh so sánh đầy gợi tả và gợi cảm: "những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng", "họ như con chim con đứng bên bờ tổ"...; ngoài ra, hiệu quả trong việc sử dụng hàng loạt các từ láy "mơn man, nảy nở, háo hức, náo nức,..." kết hợp với giọng văn nhẹ nhàng, đậm chất thi vị đã tạo nhịp điệu cho câu văn khiến cho người đọc có cảm giác như đang đọc một bài thơ đồng thời không khỏi có những bâng khuâng, bồi hồi nhớ về buổi tựu trường đầu tiên của chính mình.

Có thể nói, dòng hồi tưởng về buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật "tôi" là rất xúc động và giàu chất thơ, không đơn thuần là câu chuyện kể lại mà còn là sự chia sẻ, lời tâm sự dạt dào cảm xúc. Mọi sự việc diễn ra theo trình tự thời gian, không gian giống như những câu thơ, vần thơ nối tiếp nhau, chất thơ trong truyện ngắn chính là sức cuốn hút đặc biệt của tác phẩm đối với người đọc.