Question

[Tuyen Nguyentuyen]

viết một đoạn văn phân tích ý nghĩa nhân đạo sâu sắc qua việc miêu tả hình ảnh bánh trôi nước

Answer 1

[Quân Đỗ]

Trước hết, Bánh trôi nước của Hồ Xuân hương có thể coi là một bài ca về thân phận con người - cụ thể là người phụ nữ: Đẹp (cả về hình thức lẫn phẩm chất tâm hồn) nhưng cuộc đời lại nổi trôi, phiêu dạt “Bảy nổi ba chìm”. Chủ đề tác phẩm được tác giả giải quyết khá thấu đáo trong một hệ thống ngôn ngữ đầy cá tính:

Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Mà em vẫn giữ tấm lòng son.

Phân tích bài thơ này, chúng ta có thể bỏ qua việc phân tích nghĩa hiển ngôn để đi trực tiếp vào lớp nghĩa hàm ngôn, lớp nghĩa quan trọng hơn của tác phẩm (mặc dù nghĩa hàm ngôn chỉ có được trên cơ sở nghĩa hiển ngôn).

“Thân em”- nghe phảng phất như ca dao cổ “Thân em như tấm lụa đào - Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”. Mở đầu bài thơ là chuyện thân phận, tác giả sử dụng lối xưng hô khá nền nã “em” nên câu thơ có cái thiết tha của tiếng hát than thân trong ca dao xưa. Nhưng Hồ Xuân Hương không sử dụng ca dao xưa để ví von so sánh - tức là vẫn phải qua một tầng hình tượng để diễn tả trực diện vẻ đẹp của người con gái. Bà tả trực tiếp, tả chính xác nét đẹp khỏe, nhờ thế sự vật được nói đến trong bài thơ khỏe và đẹp như chính người thiếu nữ vậy. Thành thử, mượn lời ca dao nhưng không phải là một lời than ủy mị mà chính là một lời khẳng định. Tức là qua ngôn ngữ, cá tính, phong cách Xuân Hương dần dần bộc lộ: một cái “tôi” vừa tha thiết vừa ngạo nghễ, vừa đằm thắm lại vừa kiêu bạc. Câu thơ tiếp theo là một lời kể khổ, nói đúng hơn là trình bày một hoàn cảnh:

Bảy nổi ba chìm với nước non

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn.

Vâng, Xuân Hương lại mượn lời dân gian, sử dụng ngôn ngữ dân gian. “Bảy nổi ba chìm” - nhưng cũng như ở câu thơ trên, được biến thái đi, được thổi cái hồn Xuân Hương vào nên thành ngữ dân gian được Xuân Hươnghóa đã mang một nghĩa mới: mới về mặt phong cách: “Bảy nổi ba chìm với nước non” (nghe trong lời thơ có cái gì đó như là sự cao ngạo: “Với nước non”). Đành rằng đây là tả bánh trôi, và tả rất đúng, rất thật chiếc bánh trôi - nhưng sẽ thiếu nếu chúng ta chỉ tiếp cận bài thơ ở tầng nghĩa ấy. Đó chỉ là cái mã của bài thơ mà chìa khóa để giải mã chính là từ mở đầu “Thân em” và từ kết thúc “Tấm lòng son” trong bài. Quay trở lại lời bộc bạch về thân phận: người con gái kia không có quyền làm chủ thân phận mình “Thân em như tấm lụa đào - Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”. Ca dao chỉ nói thế, Xuân Hương kết thúc bằng sự khẳng định nhân cách, khẳng định vẻ đẹp tâm hồn “Mà em vẫn giữ tấm lòng son”. Chữ “mà” là bản lề khép mở hai thế đối lập: một bên là cuộc đời bạc bẽo,một bên là phẩm chất tuyệt vời. Đối lập trong một mạch nguồn thống nhất: cuộc đời bạc bẽo, thế nhưng không làm nhạt nhòa nổi tấm lòng son. Và một lần nữa, Xuân Hương lại đi ngược chu trình thông thường (chu trình thông thường: lời khẳng định cái đẹp - lời than cho sốphận như một loạt câu ca dao mở đầu bằng “Thân em”):vẻ đẹp thể xác bị va đập trong cuộc đời bạc bẽo đã không những không nhạt phai mà còn là nơi neo giữ vẻ đẹp tâm hồn. Hoàn cảnh bất bình đẳng trong xã hội cũ không những không bóp nghẹt nổi tâm hồn con người, xóa nhòa đi nhân cách con người. Trái lại, nó chỉ là yếu tố thử thách “Ngọc càng mài càng sáng”. Không như dân gian than thân trách phận - cái nổi bật trong bài thơ của Xuân Hương là lời khẳng định phẩm giá con người: “Mà em vẫn giữ tấm lòng son”, còn hoàn cảnh kia chỉ là một thứ “thuốc thử”.