Question

[Hà Trần Khánh]

Cho biết một số điều về Lý Chiêu Hoàng

Answer 1

[Trần Thị Hà Phương]

Lý Chiêu Hoàng 

- Lúc nhỏ có tên là Lý Phật Kim 

- Là gái thứ của vua Nghệ Tông và là bà hoàng đầu tiên của nước ta

- Sau khi nhường ngôi, Lý Chiêu Hoàng được phong làm Hoàng hậu, trở thành vị Hoàng hậu trẻ tuổi nhất trong lịch sử, vì khi đó bà mới 7 tuổi.

- Năm 19 tuổi Lý Chiêu Thánh bị phế làm Công Chúa vì lý do " không có con"

- Năm 40 tuổi , bà được gả cho một vị tướng thời trần là Lê Phụ Trần

- Đầu năm 1278, bà về thăm quê Cổ Pháp (Bắc Ninh). Tháng 3 âm lịch năm đó, bà mất, thọ 61 tuổi

Answer 2

[Nguyễn Thành Đồng]

Khởi nghiệp từ Lý Thái Tổ và ừuỵền tới Lý Chiêu 
Hoàng, trải qua 216 năm tồn tại với 9 đời vua nối nhau trị 
vì, mặc dù có những thăng trầm, biến cố nhưng ừiều Lý 
ỉà triều đại đuợc sử sách đánh giá cao bởi “không có mta 
nào thất đức lớn, nhiều vua thánh hiền, lâu nãm thái binh, 
từ thời tìầi cổ đến khi ấy chua có triều đại nào hơn. Đại 
uớc cách thống trị của đời vua chi cần pháp độ chứ không 
cần người cho lắm, chỉnh $ự chuộng khoan hậu không 
chuộng sụ bạo tàn, đương; khi vô sự thì cứ theo sách cũ giữ 
chế độ cũ, hty là vua còn nhỏ tuổi mà vấn thống trị nổi 
thiên hạ” fWệt sử tiêu án). 
Nhà Lý có những đóng góp tích cực cho sự phát triển 
của đất nước và để lại dấu ấn sâu đậm trong xã hội trên mọi 
phương diện văn hóa, tôn gừio, pháp luật, kinh tế, chỉnh trị. 
Những ảấu ấn lớn của triều Lý qua các câng Mnk vật chắt 
và tinh thần đến nay vẫn được luu ừuyền, gìn giữ và được 
người đời ngợi ca, ngưỡng mộ. Một điều rất đặc biệt không 
thể không nhắc tới khi nói về triều Lý, đây chính ỉà vương 
BO 

5 0« 

________ m ộ t < ử i 

ỹ íẠ 

triều duỵ nhất có vua là nữ, đó là Lý Chiêu Hoàng, bà là vị 
vua thứ 9 và cũng là vua cuối cùng của nhà Lý, đồng thời 
ỉà nữ hoàng duy nhất ừong lịch sứ hơn 1000 năm tồn tại 
và phát triển của chế độ phong kiến w t Nam. 
Dưới nhãn quan Nho giáo, những đánh giá về Lý 
Chiêu Hoàng của các sứ gia phong kiến thường thiên về 
phê phún, chỉ trích nặng nề; bên cạnh đổ những ghi chép 
về bà củng không có nhiều, vì vậy, đề dựng lại một cách 
khái quát nhất về cuộc đời, sự nghiệp, vai trò và ảnh hưởng 
của nhân vật đặc biệt này là hết sức khó khàn 
Cuốn sách “Lý Chiêu Hoàng, một đời sóng giâ’ được 
thực hiện với mong muốn qita các dấu ẩn, câu chuỊ/ện ỉich 
sứ, giai thoại dân gian, truỵịn kỳ về Lý Chiêu Hoàng giúp 
người đọc hiều vầ biết thêm những thông tín chính về vị 
vua nữ của một vương triều lớn trong lịch sử nước nhà. 
Bên cạnh đó xin giới thiệu một số bài thơ, ừuyện ngắn, 
kịch vè Lý Chiêu Hoàng CỊua sáng tác của các tác gùi với 
những cung bậc tình cảm, suy iu, hoài niệm đốt với nữ 
nhân vật đặc biệt nhất trong lịch sử dân tộc. 
ÌAặc dừ có nhiều cố gắng nhìmg do có những hạn chế 
nhất định, đặc biệt là nguồn tư liệu tham khảo, trích dấn 
không nhiều nên việc biên soạn cuốn sách này không tránh 
ìỏtói những thiếu sót. Rất mong bạn đọc góp ý, phê bình. 
Hà Nội. 0?/7/m O 

m>6 m 

CHƯƠNG I 

Cuộcđời củamộtNửhoàng 

'^ù êu 

mSỈ <íời àófềỹỹiá 

I. BUỒN VUI THÂN PHẬN VUA BÀ 
ở ngôi trong khoảng thời gian ngắn, vai trò và 
tầm ảnh hưởng không lớn nên những gì mà người 
đời biết về Lý Chiêu Hoàng chỉ như gió thoảng 
mây bay, nhất là khi nhà Lý buộc phải rời khỏi vũ 
đài chính trị để nhườmg chỗ cho một triều đại mới 
với hào khí oai hùng đang lên. Chính vì vậy ít 
người biết rõ rằng Lý Chiêu Hoàng còn có một 
cuộc đời đầy những nỗi niềm suy tư, vui buồn, 
sướng khổ đan xen. 

1. Bông hoa nhỏ ti>ong cung đình triều Lý 
Lý Chiêu Hoàng tên thật là Lý Phật Kim, còn có 
tên khác là Lý Thiên Hữứầ, sinh tháng 9 năm Mậu 
Dần (1218), ià con gái thứ hai của vua Lý Huệ Tông, 
mẹ là Thuận IHnh thái hậu Trần Thị Dung; sau khỉ 
ra đời bà được phong là Chiêu Thánh công chúa. 
Nhà Lý từ đèri vua Lý Cao Tông (1175-1210) đã 
bất đầu đi xuống, giặc cướp nổi lên khắp nơi; đến 
đời Lý Huệ Tông tình hình càng ừầm trọng hơn, 
loạn lạc không dứt khiến vua phải nhiều phen bôn 
tẩu, quan lạì chia bè kết cánh, các phe phái cát cứ 
đánh giết lẫn nhau. 
»o9 « 

___________ ^ A iê ư . ứ ^ ổ > ă n Ỹ í n iM 

d ờ í iồ n Ỹ 

__________________ 

Để bình ổn xá hội, Lý Huệ Tông phải dựa vào 
thế lực của họ Trần và từ đó dòng họ này tìm cách 
tạo dựng vây cánh, thâu tóm quyền bính, khống 
chế triều đình. Tháng 10 năm Giáp Thân (1224) 
phe cánh họ 'ữần đứng đầu là Trần Thủ Độ lấy cớ 
vua mắc bệnh điên, ép Lý Huệ Tồng phải nhường 
ngôi cho con gái, rồi đi tu ở chùa Chân Giáo nằm 
toong đại nội thành Thăng Long. Vậy là khúc 
quanh của lịch sử đã đưa đẩy Lý Phật Kim, một cô 
bé 7 tuổi bước lên sân khấu chửih trị, mở đầu cho 
tấm bi kịch của đời mình. Được lập làm thái tử và 
ngay sau đó được truyền ngôi, trở thành nữ hoàng 
đầu tiên và cũng là duy nhất trong lịch sử \ìệ t 
Nam với hiệu là Chiêu Hoàng, đặt niên hiệu là 
Thiên chương hữu đạo. 
ở ngôi báu vào iúc ấu thơ, Chiêu Hoàng tất 

nhiên chưa cố khả năng chấp chính/ vua cha thl trở 
thành Huệ Quang đại sư, mẹ thì đang ỉo nghĩ C±10 
quyền lợỉ của dòng họ, chị gái thì đã hạ giá lấy 
chồng, “vua ỉà thân gái bé, nào có biết g^” (Việt sử 
tiêu án). Hết chỗ dựa ở cha, không nương nhờ được 
ở mẹ, Lý Chiêu Hoàng trở lên lạc lõng gỉữa triều 
đình tiếng là của mình mà sự thực đã nằm trong 
tay họ 'ữần. 
Nhằm đẩy mạnh kế hoạch ‘*đảo chúìh cung 
đình”, 'ữần Thủ Độ đưa cháu là 'ữần Cảnh mớỉ 6 
k>10m 

____________ ..Ô ỷ ^Ù Ể U ú/^>ÒAt/ỷ, m ậ t ắ lfi óáMỹ ỹ iổ -___________ 

tuổi vào cung làm người hầu cận cho Lý Chiêu 
Hoàng; mặt khác “tự đem gia thuộc thân thích vào 
ở trong cung cấm... đóng cửa thành và các cửa 
cung, sai người coi giữ, các quan đến chầu không 
được vào” (Đại Việt sử ký toàn thư). 
Sau khi kiểm soát được hoàng cung, Trần Thủ 
Độ cho loan báo rằng nữ hoàng đã có chồng, đó 
chính là Trần Cảnh. Thế là chuyện chơi bời, đùa 
nghịch của con trẻ trở thành chuyện tình duyên 
và bị lợi dụng trong việc “mưu bá đồ vương” ncrt 
cung cấm. 
Chuyện đến sẽ phải đến, vở kịch chuyển giao 
ngôi vị từ họ Lý sang họ Trần hạ màn vào ngày 11 
tháng Chạp năm Ất Dậu (1225), tại điện Thiên An, 
Lý Chiêu Hoàng xuống chiếu “nhường ngôi cho 
chồng", trong đó có đoạn viết: 
Tìẫm là nữ chúa, 
tài đức đều thiếu, không người giúp đỡ, giặc cướp 
nái lên như ong, giữ thế nào nổi ngôi báu nặng nề? 
Trẫm dậy sớm thức khuya, chỉ sợ không cáng đáng 
nổi, vẫn nghi tìm ngưèri hiền lương quân tử để 
cùng giúp chính tiỊ, đêm ngày khẩn khoản, đến 
thế là cùng cực rồi... Nay trẫm suy đi tính lại một 
mình, duy chi c6 Trần Cảnh lầ người văn chất đủ 
vẻ, thực thể cách hiền nhân qitân tử, uy nghi 
đưcmg hoàng, cố đủ tư chất tháiứì tiiần văn võ... 
Sớm hôm nghĩ chừi từ lâu, nghiệm xem nên 
tỡ 11 08 

___________ 'ẽ A iê u . 

9tiM 

ẩ ò í iỏ 9 iỹ 

( Ị Ị í/ị___________ 

nhường ngôi báu để thuận lòng ữời, cho xứng lòng 
ữẫm...” {Đại Việt sử ký toàn thư). 

2. TVỈỗi buồn nơi cung cám 
Sau khì nhường ngôi cho chồng, Lý Chiêu 
Hoàng trở thành hoàng hậu Chiêu Thánh; ngỡ 
rằng từ đây cuộc đời bà chi có niềm hạnh phúc, 
vui lòng với bổn phận người vợ bên một bậc anh 
quân am hiểu rộng rãi, có lài thao lược là Trần Thái 
Tông. Thế nhưng điều băn khoăn, lo lắng nhất của 
Chiêu Thánh là không hiểu vì sao sau nhiều nãm 
ở bên nhau mà hai người vẫn mãi chưa có con; đây 
chứih là nguyên nhâiì dẫn đến một nỗi đau tình 
cảm của bà. 
Thái sư Trần Thủ Độ sợ vua không có người 
thừa tự đã nói thẳng với Trần Thái Tông rằng; 
Hoàng hậu Chiêu Thánh iàm vợ đã hơn 10 năm mà 
không sinh nở ứủ ỉàm sao có hỉ vọng về sự nối dõi 
sau này, phải chọn một hoàng hậu khác! Nói là 
làm, bằng uy quyền của mình 1ì*ần Thủ Độ ép vua 
Trần Thái Tông phải lấy bà Thuận Thiên, lúc này 
đang cố mang ba tháng (Thuận Thiên là chị ruột 
của Chiêu Tháiứv vợ của Trần Liễu, là anh ruột 
Trần Thái Tông). 
Chúứi vì chuyện này mà '&ần Thái Tông coi là 
“một điều nhục nhã, không xứng ở ngôi vua” {Đại 
«>12m 

___________ ^ A iê u r 

* n ộ t c íỉiií i á t t ỹ ^ ỹ í á ___________ 

Vxệị sử ký toàn thư) bèn bỏ kinh thành lên núi Yên 

Tử (nay thuộc Quảng Ninh) định xuất gia tu hành; 
còn Trần Liễu vì uất ức mà khởi bmh làm loan. Măc 
dù mọi chuyện sau đó trở lại bình thường, Tì-ần 
Thái Tồng về Thăng Long, cuộc khởi loạn bị dẹp 
yên và '&ần Liễu được tha tội nhưng chỉ có một 
người là chịu đau khổ nhất, đó chính là Chiêu 
Thánh. Tước hiệu Chiêu Thánh hoàng hậu bị phế, 
triều đình nhà Trần giáng bà xuống làm công chúa. 
Thế là trong ngót 20 năm phải làm công chúa lần 
thứ hai này, Chiêu Thánh sống âm thầm nơỉ thâm 
cung, một mình một bóng với nỗi hiu quạnh, khổ 
đau, buồn tủi. 

3. -Họnh phúc muộn màng 
Những tưỏmg rằng Chiêu Thánh phải sống trong 
cảnh bị ruồng bỏ đến cuối đời, thế nhưng một điều 
bất ngờ đã đến với bà. Năm Mậu Ngọ (1258), sau 
chiến thắng chống Nguyên Mông xâm lược lần thứ 
nhất, vua Trần Thái Tông xuống chiếu gả bà cho Lê 
Tần (tức Lê Phụ Trần), một vị tướng có công lớn 
trong cuộc kháng chiến chống giặc vừa qua, ông 
vốn thuộc dòng dõi vua Lê Hoàn trước đây. 
Không biết vua Trần Thái Tông làm như vậy c6 
ý gì, phải chăng ông muốn tìm cho Chiêu Thánh 
một nơi nương tựa khi xế bóng mãn chiều hay 
»13 

___________ ^ ẽ > à /n Ỹ , m ậ í d ĩfù iỏ n Ỹ 

__________________________ 

không còn muốn thấy bà ở lại nơi cung vàng điện 
ngọc, chỗ mà một thời đả thuộc về bà, thuộc về 
triều Lý? Chi biết rằng lệnh vua ban ra, ai nào dám 
chống, Chiêu Thánh chấp nhận lấy Bảo Gia Vương 
Lê Phu• Trần với môt 
♦ số điều kiên. 
• 
Sau khi triều Trần chấp nhận các điều kiện đó, 
Chiêu Thánh...