Thực hành tiếng Việt (Thán từ và biện pháp tu từ) SVIP

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: THÁN TỪ VÀ BIỆN PHÁP TU TỪ

I. THÁN TỪ

Nhận biết thán từ

Thán từ gồm hai loại chính:

- Thán từ bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc như: a, ái, ôi, ơ, ô hay, than ôi, trời ơi,...

     Ví dụ: A! Mẹ đã về. 

Thán từ trong câu trên biểu thị sự ngạc nhiên, vui mừng của con khi thấy mẹ về. 

- Thán từ gọi - đáp như: ơi, vâng, dạ, ờ....

     Ví dụ: Dạ, cảm ơn chị. 

Thán từ dạ trong câu trên là từ dùng để đáp lại lời người khác một cách lễ phép. Khi sử dụng thán từ, người nói thường thể hiện ngữ điệu hay cử chỉ, nét mặt, điệu bộ,... tương ứng với cảm xúc mà thán từ biểu thị.

Luyện tập

1. Tìm thán từ trong các câu sau:

a. - Vâng, mời bác và cô lên chơi.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

b. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

c. Đây rồi, Sói Lam ơi, đây là nơi có kỉ niệm đầu tiên của ta đó!

(Đa-ni-en Pen-nắc, Mắt sói) 

2. Chỉ ra thán từ trong các câu dưới đây và cho biết mỗi thán từ bộc lộ cảm xúc gì.

a. Vì hoạ sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết, ôi, một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác, một nét mới đủ là giá trị một chuyến đi dài.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

b. - Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

    Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 

c. Ơ, bác vẽ cháu đấy ư?

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

d. Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành được sáng tác còn là một chặng đường dài.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

3. Hãy đặt ba câu, mỗi câu có sử dụng một trong các thán từ sau: ơ, than ôi, trời ơi. 

Hướng dẫn: Học sinh cần hình dung ra hoàn cảnh giao tiếp cụ thể để đặt câu chứa thán từ.

Ví dụ:

- Ơ! Sao cậu về sớm thế!

--> Trong trường hợp này, thán từ bộc lộ sự ngạc nhiên.

- Trời ơi! Sao cuộc đời tôi lại khốn khổ thế này!

--> Trong trường hợp này, thán từ bộc lộ sự đau đớn, bế tắc.

- Than ôi! Mọi chuyện vừa xảy ra là một giấc mơ kinh hoàng.

--> Trong trường hợp này, thán từ bộc lộ sự buồn bã, trạng thái hoảng hốt, sợ hãi.

II. BIỆN PHÁP TU TỪ

4. Chỉ ra biện pháp tu từ trong những câu sau và nêu tác dụng:

a. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 

b. Lúc bấy giờ, nắng đã mạ bạc cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)