Bài 1: Quá trình hình thành và phát triển chế độ phong kiến ở Tây Âu SVIP

Hình 1.1 (Nguồn: Internet)

 ➤ Đây là bức tranh khắc họa xã hội phong kiến ở Tây Âu. Để tìm hiểu sâu hơn về xã hội phong kiến Tây Âu, cũng như quá trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở khu vực này, chúng ta hãy cùng bước vào bài học hôm nay nhé.

1. Quá trình hình thành xã hội phong kiến ở Tây Âu

Từ đầu thế kỉ IV, đế quốc La Mã cổ đại rơi vào khủng hoảng trầm trọng và dần suy yếu, bị chia thành hai phần là Tây La Mã và Đông La Mã.

Cuộc xâm lược của các bộ tộc Giéc-man từ phương Bắc tràn xuống đã làm cho tình hình càng trở nên hỗn loạn hơn.

• Những việc làm của người Giéc-man khi tràn vào lãnh thổ của đế quốc La Mã:

+ Chiếm đất đai, phế truất hoàng đế La Mã. Đến năm 476, chế độ chiếm hữu nô lệ La Mã sụp đổ.

+ Thành lập nhiều vương quốc mới trên vùng đất trước đó vốn thuộc Tây La Mã như Ăng-glô Xắc-xông, Phơ-răng, Tây Gốt, Đông Gốt...

Từ thế kỉ VI - IX, chiến tranh vẫn tiếp tục tiếp diễn. Vương quốc Phơ–răng dần dần làm chủ cả vùng Tây Âu lục địa. Cùng với quá trình đó, xã hội phong kiến Tây Âu dần được hình thành.

• Sự ra đời của các giai cấp mới trong xã hội phong kiến Tây Âu:

+ Lãnh chúa phong kiến: là giai cấp thống trị, giàu có và nhiều quyền lực. Trong đó, bao gồm: quý tộc quân sự và quý tộc tăng lữ.

Quý tộc quân sự được hình thành từ các thủ lĩnh quân sự, được ban cấp ruộng đất, phong tước vị. Quý tộc tăng lữ được hình thành từ các giáo chủ, giám mục trong nhà thờ, được sự ủng hộ của nhà vua và được ban tặng những vùng đất rộng lớn.

+ Nông nô: là giai cấp bị trị, bị lệ thuộc vào lãnh chúa. Họ xuất thân từ những nô lệ được giải phóng và nông dân tự do bị mất hết ruộng đất.

Đến thế kỉ IX, về cơ bản xã hội phong kiến Tây Âu được hình thành.

2. Lãnh địa phong kiến và quan hệ xã hội của chế độ phong kiến Tây Âu

Đến giữa thế kỉ IX, những vùng đất đai rộng lớn đã bị các quý tộc biến thành khu đất riêng của mình, gọi là lãnh địa phong kiến.

Hình 1.2. Ảnh minh họa các thành phần trong lãnh địa phong kiến 

• Đặc điểm của lãnh địa phong kiến:

+ Là đơn vị hành chính – kinh tế biệt lập, khép kín, thuộc về một lãnh chúa. Lãnh chúa có toàn quyền trên vùng đất này, giống như một “vua”. Họ có quân đội riêng và tự mình đặt ra luật lệ.

+ Lãnh chúa xây dựng những lâu đài kiên cố, có hào sâu, tường bao quanh. Bên ngoài lâu đài là đất canh tác nông nghiệp, đồng cỏ chăn nuôi gia súc, rừng và nhà ở của nông nô,…

+ Kinh tế nông nghiệp là chủ yếu. Ngoài muối và sắt được mua từ bên ngoài, những thứ khác như lương thực thực phẩm, công cụ lao động, quần áo, giày dép đều do nông nô tự sản xuất. Đời sống kinh tế trong lãnh địa khép kín, tự cung tự cấp.

• Mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô trong xã hội phong kiến

Hình 1.3. Đời sống của lãnh chúa và nông nô trong lãnh địa (Nguồn: Internet)

+ Lãnh chúa không phải lao động, chỉ luyện tập cung kiếm và đi săn. Họ bóc lột nông nô bằng địa tô và những thứ thuế do họ tự đặt ra.

+ Nông nô bị lệ thuộc vào lãnh chúa về thân phận và ruộng đất. Họ canh tác trên khu đất lãnh chúa cho họ thuê và phải nộp thuế rất nặng.

Mối quan hệ giữa lãnh chúa và nông nô là mối quan hệ chính trong xã hội phong kiến Tây Âu. Đây là mối quan hệ giữa giai cấp thống trị và bóc lột của lãnh chúa với giai cấp bị trị của nông nô.

3. Thành thị Tây Âu trung đại

• Nguồn gốc ra đời thành thị Tây Âu trung đại:

+ Vào thế kỉ IX, sản xuất thủ công nghiệp trong các lãnh địa phát triển mạnh mẽ, làm nảy sinh nhu cầu trao đổi sản phẩm.

+ Do những mâu thuẫn trong xã hội và bất lợi về kinh tế, một số thợ thủ công đã tìm cách thoát khỏi lãnh địa như bỏ trốn hay dùng tiền để chuộc lại thân phận.

+ Những người này đến tập trung ở những nơi đông người qua lại để bán hàng và lập xưởng sản xuất.

Các thị trấn nhỏ bắt đầu xuất hiện và dần trở thành những thành phố lớn, được gọi là thành thị trung đại.

Hình 1.4. Thành thị Carcassonne ở miền Nam nước Pháp được bảo tồn tới ngày nay 

(Nguồn: Internet)

• Thành phần cư dân: cư dân sống trong các thành thị chủ yếu là thợ thủ công và thương nhân. Họ lập ra các phường hội và thương hội để cùng nhau sản xuất và buôn bán.

• Vai trò của thành thị đối với sự phát triển của Tây Âu trung đại:

+ Sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp trong thành thị đã phá vỡ kinh tế tự nhiên của các lãnh địa, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hóa phát triển.

Biểu hiện: sự xuất hiện những hội chợ từ thế kỉ XI, trong đó nổi tiếng với Săm-ba-nhơ (Champagne) ở Pháp.

+ Thành thị mang lại không khí tự do và nhu cầu mở mang tri thức cho mọi người.

Biểu hiện: vào thế kỉ XII, thị dân bắt đầu lập ra các trường đại học như Bô-lô-na (Bologna) ở Italia, O-xphớt (Oxfort) ở Anh,…

+ Nhiều thành thị trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa của Tây Âu

Biểu hiện: vào thế kỉ XIII, có các trung tâm như Luân Đôn (London) của Anh, Pa-ri (Paris) của Pháp, Lu-bếch (Lubeck) của Đức,..

+ Nền kinh tế hàng hóa của các thành thị phát triển nảy sinh nhu cầu phá vỡ sự cản trở của nền kinh tế lãnh địa, xây dựng chế độ phong kiến tập quyền, thống nhất quốc gia, dân tộc.

Biểu hiện: vào thế kỉ XIV – XV, nhiều thành thị ở Anh, Pháp, Tây Ban Nha ủng hộ các vị vua tập quyền, xóa bỏ chế độ phong kiến phân quyền.

4. Sự ra đời của Thiên Chúa giáo

Hình 1.5. Nhà thờ Đức Bà Reims ở Pháp (Nguồn: Internet)

• Thời gian và địa điểm ra đời: vào thế kỉ I, ở Pa-le-xtin (Palestin), một tỉnh của La Mã vào thời kì đế chế.

• Quá trình hình thành: ban đầu, Thiên Chúa giáo là tôn giáo của những người nghèo khổ, bị áp bức. Sau một thời gian dài bị chính quyền đàn áp, đến thế kỉ IV, Thiên Chúa giáo đã được Hoàng đế La Mã công nhận, trở thành tư tưởng thống trị, có một vị trí vững chắc trong xã hội.

• Cơ cấu tổ chức:

+ Đứng đầu Giáo hội Thiên Chúa là Giáo hoàng, người có quyền lực chính trị, có ảnh hưởng đến sự cai trị các nhà vua. Từ thế kỉ XI – XII, Giáo hoàng còn phát động “Thập tự chinh”, đem quân đi tàn phá, cướp bóc Pa-le-xtin.

+ Các giáo dân hầu hết là người dân Tây Âu.

+ Nhà thờ là trung tâm sinh hoạt văn hóa và diễn ra các nghi thức quan trọng trong cuộc sống của họ.

⚡Vận dụng:

Em hãy tưởng tượng bản thân là một giai cấp nào đó trong xã hội phong kiến Tây Âu, từ đó kể lại cho mọi người biết về cuộc sống của mình.

Chúc các em học tốt !!