Phần I (6,0 điểm) Trong bài thơ “Viếng lăng Bác”, tác giả Viễn Phương có viết:
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim!
(Trích Ngữ văn 9, tập hai, NXB Giáo dục, 2019)
Câu 1. (1,0 điểm) Nêu hoàn cảnh ra đời và cảm xúc bao trùm của tác giả trong bài thơ. Cảm xúc ấy được biểu hiện theo trình tự nào?
Câu 2. (1,0 điểm) Sự thật là Bác đã ra đi nhưng vì sao trong bài thơ, nhà thơ vẫn dùng từ “thăm” và cụm từ “giấc ngủ bình yên”?
Câu 3. (3,5 điểm) Dựa vào những câu thơ trên, hãy viết đoạn văn khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng - phân - hợp để làm rõ lòng kính yêu và niềm xót thương vô hạn của tác giả khi vào lăng viếng Bác. Trong đoạn văn có sử dụng câu cảm thán và phép nối (gạch chân và chú thích rõ).
Câu 4. (0,5 điểm) Trăng là người bạn tri kỉ trong thơ của Bác. Hãy chép lại chính xác một câu thơ của Bác có hình ảnh vầng trăng và cho biết tên tác phẩm.
Hướng dẫn giải:
Phần I.
Câu 1.
- Năm 1976, sau ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được khánh thành, tác giả từ miền Nam ra miền Bắc, vào lăng viếng Bác.
- Cảm xúc bao trùm:
+ Niềm xúc động thiêng liêng thành kính, lòng biết ơn và tự hào pha lẫn nỗi đau xót khi tác giả từ miền Nam ra viếng Bác.
- Mạch cảm xúc:
+ Mạch cảm xúc được thể hiện theo trình tự thời gian vào lăng viếng Bác.
Câu 2.
- Nghệ thuật nói giảm nói tránh
+ “Thăm”: hỏi han, bày tỏ sự quan tâm với người còn sống.
+ “Giấc ngủ bình yên”: Bác thanh thản trong giấc ngủ.
- Tác dụng của nghệ thuật nói giảm, nói tránh:
+ Làm vơi bớt nỗi đau thương, mất mát trước sự ra đi của Bác.
+ Thể hiện sự gần gũi, trân trọng, như một lời khẳng định Bác còn sống mãi với non sông, đất nước.
Câu 3.
*Về hình thức: đúng hình thức đoạn tổng - phân - hợp, độ dài 11 - 13 câu, trình bày rõ ràng, mạch lạc.
*Về tiếng Việt: sử dụng hợp lí câu cảm thán và phép nối.
*Về nội dung: đảm bảo các ý cơ bản sau.
- Không gian, không khí trang nghiêm trong lăng:
+ Nói giảm, nói tránh “giấc ngủ bình yên”: gợi sự thanh thản như một giấc ngủ, thể hiện tình cảm trân trọng, như lời khẳng định Bác còn sống mãi với đất nước.
+ Hình ảnh “vầng trăng sáng dịu hiền”: ẩn dụ chỉ tâm hồn thanh cao, cao đẹp của Bác.
- Nỗi niềm xót thương vô hạn trước sự ra đi của Bác:
+ Hình ảnh ẩn dụ “trời xanh”: chỉ sự lớn lao, vĩnh hằng của Bác.
+ Nỗi đau “nhói”: biểu cảm trực tiếp nỗi xót xa.
+ Cặp từ “vẫn biết… mà sao”: sự đối lập giữa lí trí và tình cảm, nỗi đau thương không thể vơi bớt.
=> Nỗi niềm tiếc thương vô hạn không chỉ của riêng nhà thơ mà còn là của cả dân tộc.
*Sáng tạo: thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề; có cách diễn đạt mới mẻ.
Câu 4.
- Học sinh chép chính xác một câu thơ Bác viết có hình ảnh vầng trăng.
- Nêu được tên tác phẩm (“Cảnh khuya”, “Nguyên tiêu”, “Vọng nguyệt”,…)
