Bài học cùng chủ đề
Lý thuyết Bài 5. Hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất SVIP
I. Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục
1. Sự luân phiên ngày đêm
Hình 1: Trái đất chuyển động tự quay quanh trục và hiện tượng ngày đêm
- Nguyên nhân:
+ Do Trái Đất hình cầu => Trái Đất luôn có một nửa được chiếu sáng và một nửa không được chiếu sáng (khuất trong bóng tối) => Trái Đất có ngày và đêm.
+ Do Trái Đất tự quay => Mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt được chiếu sáng rồi lại chìm vào bóng tối.
- Đặc điểm: mọi nơi trên Trái Đất đều có sự luân phiên ngày và đêm.
- Ý nghĩa: Nhiệt độ trên bề mặt Trái Đất được điều hoà. Đây là yếu tố quan trọng cho sự sống, tồn tại và phát triển.
2. Giờ trên Trái Đất
- Do Trái Đất tự quay quanh trục, nên trong cùng 1 thời điểm, mỗi người ở kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy mặt trời ở độ cao khác nhau => Các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau => giờ địa phương (giờ mặt trời).
| Giờ địa phương | Giờ quốc tế | Giờ khu vực | |
| Nguyên nhân | - Do Trái Đất hình cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông => Các địa điểm trên cùng một kinh tuyến có một giờ riêng. | - Để thống nhất việc sử dụng giờ trên toàn thế giới, Hội nghị quốc tế về kinh tuyến (năm 1884) đã thống nhất về giờ quốc tế, chia Trái Đất thành 24 múi giờ. | - Để thuận lợi cho sinh hoạt hàng ngày của mỗi quốc gia => Người ta phải quy định một giờ thống nhất cho từng khu vực. |
| Đặc điểm | - Các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau có giờ khác nhau, mặc dù đang trong cùng một thời điểm. | - Giờ của khu vực giờ có kinh tuyến gốc đi qua là giờ quốc tế (giờ GMT) và đánh số 0. |
- Trên bề mặt Trái Đất có 24 khu vực giờ, mỗi khu vực giờ rộng 150 kinh tuyến. - Giờ của kinh tuyến đi qua giữa khu vực được lấy làm giờ chung cho cả khu vực. |
Hình 2: Các múi giờ trên thế giới
- Đường chuyển ngày quốc tế:
+ Nguyên nhân: do Trái Đất hình cầu, khu vực giờ số 0 đối diện với khu vực giờ số 12, ở đây sẽ có hai ngày lịch khác nhau.
+ Đặc điểm:
• Kinh tuyến 1800 đi qua giữa khu vực giờ số 12 được lấy làm đường chuyển ngày quốc tế.
• Nếu đi từ phía Tây sang phía Đông qua kinh tuyến 1800 sẽ lùi lại một ngày lịch.
• Nếu đi từ phía Đông sang phía Tây qua kinh tuyến 1800 sẽ tăng thêm một ngày lịch.
II. Hệ quả chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất
1. Các mùa trong năm
- Khái niệm: Mùa là khoảng thời gian trong năm, có những đặc điểm riêng về thời tiết và khí hậu.
- Nguyên nhân:
+ Do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời với hướng trục không thay đổi và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo một góc khoảng 66033', làm cho góc chiếu của tia sáng mặt trời và thời gian tiếp nhận ánh sáng mặt trời thay đôi trong năm.
- Đặc điểm:
+ Hiện tượng mùa diễn ra ngược nhau giữa bán cầu Bắc và bán cầu Nam.
+ Bốn mùa thể hiện rõ nhất ở vùng ôn đới, vùng nhiệt đới có hai mùa nhưng không rõ rệt, vùng hàn đới chỉ có một mùa lạnh kéo dài.
2. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau
- Trong các năm các địa điểm ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam đều có hiện tượng ngày và đêm dài ngắn khác nhau theo mùa và theo vĩ độ, trừ hai ngày 21 - 3 và 23 - 9 có thời gian ngày đêm bằng nhau.
+ Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo vĩ độ: Ở xích đạo, ngày và đêm luôn luôn bằng nhau, càng xa xích đạo, thời gian ngày đêm càng chênh lệch. Từ vòng cực về cực, có hiện tượng ngày hoặc đêm dài 24h, riêng ở 2 cực có 6 tháng ngày, 6 tháng đêm.
+ Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa: Mùa xuân, mùa hạ có ngày dài hơn đêm; Mùa thu, mùa đông có ngày ngắn hơn đêm. Ngày 21/3 và 23/9 có ngày đêm dài bằng nhau ở tất cả mọi nơi trên Trái Đất.
Hình 3: Sự vận động của Trái Đất quanh Mặt Trời và các mùa ở Bắc bán cầu
Bạn có thể đánh giá bài học này ở đây