Lý thuyết Bài 2. Tri thức lịch sử và cuộc sống SVIP

I. VAI TRÒ, Ý NGHĨA CỦA TRI THỨC LỊCH SỬ

- Mỗi con người, mỗi gia đình, mỗi dân tộc và cả nhân loại đều có quá khứ - hiện tại - tương lai.

- Ba giai đoạn này không tách biệt, mà luôn gắn bó chặt chẽ với nhau:

+ Muốn hiểu hiện tại và định hướng tương lai, con người phải tìm hiểu quá khứ.

+ Quá khứ chính là nền tảng để hiện tại phát triển và tương lai được xây dựng.

+ Người xưa thường nhắc nhở: “Ôn cố, tri tân” (ôn cái cũ để biết thêm cái mới).

=> Việc tìm hiểu về cội nguồn là nhu cầu tự nhiên của con người từ xưa đến nay.

Hình 1. Ba giai đoạn của lịch sử (Tranh minh họa)

- Từ thời xa xưa, con người đã quan tâm đến việc lưu giữ và truyền lại cho thế hệ sau những gì liên quan đến nguồn gốc, kinh nghiệm và tri thức:

+ Ghi lại trên vách đá, đồ vật, sử thi.

+ Thực hành nghi lễ, lập gia phả.

+ Về sau là ghi chép lịch sử, thư tịch, công trình nghiên cứu.

- Nhờ lịch sử, con người có được những thông tin quan trọng về quá khứ của bản thân, gia đình, dòng họ, dân tộc và nhân loại.

- Đối với cộng đồng, dân tộc, hiểu biết lịch sử là yếu tố cốt lõi hình thành ý thức dân tộc và bản sắc văn hóa.

Hình 2. Một bức phù điêu từ ngôi mộ của Nakht mô tả cảnh người lao động đang cày ruộng, thu hoạch mùa vụ, và đập lúa dưới sự chỉ đạo của một quản đốc

II. HỌC TẬP VÀ TÌM HIỂU LỊCH SỬ SUỐT ĐỜI

1. Sự cần thiết của việc học tập, khám phá lịch sử suốt đời

- Vai trò của lịch sử trong đời sống:

+ Con người luôn cần vận dụng tri thức, kinh nghiệm từ quá khứ để giải quyết công việc hiện tại và định hướng cho tương lai.

+ Lịch sử là nguồn tri thức giúp chúng ta rút ra bài học, hình thành tư duy và hành động đúng đắn.

- Khám phá bí ẩn lịch sử:

+ Nhiều sự kiện, quá trình lịch sử vẫn còn là bí ẩn, chưa có lời giải thích thỏa đáng.

+ Những khoảng trống này tạo cơ hội cho thế hệ sau tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và làm phong phú thêm hiểu biết lịch sử.

+ Ví dụ: Kim tự tháp Ai Cập - một kỳ quan nổi tiếng, nhưng đến nay cách thức xây dựng vẫn còn là điều bí ẩn.

Hình 3. Kim tự tháp Ai Cập

- Ý nghĩa trong bối cảnh toàn cầu hóa:

+ Nghiên cứu lịch sử giúp con người hiểu rõ thành tựu văn minh nhân loại, tiếp thu kinh nghiệm và rút ra những bài học có giá trị từ lịch sử thế giới cũng như các phong trào dựng nước, giữ nước.

+ Lịch sử là cầu nối để các dân tộc hiểu nhau hơn, cùng hợp tác và phát triển.

- Ý nghĩa đối với dân tộc Việt Nam:

+ Hiểu biết sâu sắc về lịch sử và văn hóa dân tộc, đồng thời tìm hiểu văn hóa - lịch sử các nước trong khu vực và thế giới, giúp Việt Nam hội nhập thành công.

=> Nhờ đó, chúng ta biết:

+ Tôn trọng sự đa dạng văn hóa của các dân tộc.

+ Tự hào, giữ gìn và phát huy bản sắc truyền thống dân tộc Việt Nam.

+ Chọn lọc những tinh hoa của nhân loại để làm giàu thêm bản sắc Việt Nam.

- Giá trị thực tiễn và cơ hội nghề nghiệp:

+ Ngày nay, tri thức lịch sử và văn hóa trở thành nguồn cảm hứng, ý tưởng sáng tạo cho nhiều lĩnh vực: công nghiệp văn hóa, du lịch, truyền thông, giáo dục,…

+ Học tập và nghiên cứu lịch sử mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn và thiết thực.

Hình 4. Giá trị thực tiễn và cơ hội nghề nghiệp đối với việc học tập và nghiên cứu lịch sử (Tranh minh họa)

2. Kết nối lịch sử với cuộc sống, cuộc sống với lịch sử

a. Dấu ấn lịch sử trong cuộc sống hàng ngày:

- Lịch sử hiện diện ở khắp nơi trong đời sống: trong mỗi ngôi nhà, con đường, ngôi làng, trường học,...

- Nếu quan sát, chúng ta dễ dàng thấy dấu ấn lịch sử quanh mình: đình làng, nhà thờ cổ, tượng đài, quảng trường, di tích trong trường học,…

=> Mỗi địa điểm đều gắn với một câu chuyện lịch sử riêng.

- Học sinh có thể tìm hiểu:

+ Ngôi trường được xây dựng từ khi nào? Ai là hiệu trưởng đầu tiên? Những học sinh nổi bật là ai?

+ Ngôi chùa, đình làng, miếu ở quê được dựng từ bao giờ? Ai tham gia xây dựng, ai được thờ trong đó?

b. Học lịch sử qua những cách đơn giản:

- Nhiều cách đơn giản để học lịch sử: Tham quan bảo tàng, khu tưởng niệm, đọc sách, xem phim, nghe nhạc cách mạng,...

=> Việc tìm hiểu lịch sử không hề khó khăn mà rất gần gũi, hữu ích và có thể trở thành một trải nghiệm thú vị đối với mỗi người.

Hình 5. Lịch sử luôn hiện diện ở mọi nơi trong đời sống (Tranh minh họa)