Luyện tập SVIP

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
   Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
   Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)

NGỌC NỮ VỀ TAY CHÂN CHỦ

   Khi đã luống tuổi, Ngọc Hoàng Thượng Đế sinh một người con gái, mặt hoa da tuyết, thợ giỏi khó vẽ hết tinh thần; nét hoạ cung đàn, tài giỏi không chỉ riêng nghề mọn. Nếu là một gã râu mày, thì quyết đứng hàng đầu khoa giáp. Tuổi vừa đôi tám, tên gọi là Ngọc Tỷ. Ngọc Hoàng mở một lầu kén rể, biển đề là “Đãi phượng lâu”. Cho tất cả tự do đến ứng tuyển.
   Sơn thần nghe tin, bụng bảo dạ rằng:
   - Núi là cao, hơn hết mọi nơi. Phượng lâu trúng tuyển, không ta thì ai? Ta mà lấy được Ngọc Tỷ thì sẽ coi như một vị bồ tát, ngày ngày đặt ngồi ngoài toà sen, cầu khẩn, ngắm chơi. Ở nhà, ta là chúa của điểu thú; ra ngoài, ta là phò mã của Ngọc Hoàng, tôn quý biết dường nào!
   Rồi cưỡi xe hươu trắng đi thẳng lên cửa nhà trời. 
   Thuỷ thần nghe tin, cũng họp các loài thuỷ tộc bàn rằng:
   - Nước chảy chỗ trũng, việc thường xưa nay. Bình phong bắn sẻ không ta thì còn ai. Nếu ta lấy được Ngọc Tỷ, sẽ làm một cung bằng ngọc châu giữa bể, đêm cho nằm trong màn giao cẩm, mà ngắm nghía, mà chăm sóc. Dưới nước thì các loài thuỷ tộc là thần thiếp của ta, trên trời ta lại làm chủ nhân của Đế nữ, hiển vinh biết nhường nào!
    Rồi cưỡi ngựa vẫy vùng, rẽ nước bay lên.
  Hai thần gặp nhau ở ngoài ngọc môn, song song tiến vào. Một người cao mà đen, một người thấp mà trắng, cùng lạy trước sân rồng rồi song song cùng đứng.
   Thượng Đế sai thị vệ truyền rằng:
   - Hai vị ở đâu? Họ tên là gì? Đến đây có việc chi? Phải nói cho minh bạch.
   Hai thần tiến lên xưng họ tên, rồi nói tiếp:
  - Nghe nói bệ hạ mở lầu “Đãi phượng”. Hai tiểu thần đây tuy không có sắc đẹp chín vẻ, tiếng khen bảy đức, nhưng thủ đoạn cao cường, không kém gì điềm thái bình ấy. Chỉ hiềm chưa hiểu nguyện ước ba sinh ra sao, ý định của bệ hạ thế nào mà thôi. Ngọc Hoàng giả bộ tươi cười rằng:
   - Trẫm ngự trị văn phương, hiện có một gái. Nếu kén được một người tài thuật tương ứng, trẫm sẽ gả ngay cho. Hai người có phép thần diệu gì, đều phải trổ tài cho trẫm xem.
   Sơn thần nghe xong, tức thì xua tay lên quãng không, chỉ vào cung khuyết ở trước mặt Ngọc Hoàng, lập tức biến thành gò núi. Có ngọn lờ mờ như Bích Phong, có chỗ rõ ràng như Quần Ngọc, có chim đẹp bay đậu, có thú lạ lại qua. Không phải nhích đi một bước mà cảnh tượng đã khác ngàn vạn lần. Một lát, quỷ khốc thần sầu, núi reo hang ứng, có hổ gầm gấu rống, có thứ rắn mồm nuốt được con voi, có thứ chim cánh giương như mây phủ. Những người hầu chung quanh, tai nghe mà tựa hồ không muốn nghe, mắt trông mà tựa hồ không dám trông.
   Ngọc Hoàng gật đầu rằng:
   - Tài giỏi!
   Sơn thần lại cất tay xua một cái: cung khuyết lại y nguyên như cũ.
   Thuỷ thần cũng thè lưỡi thư phù. Bỗng, vạn ngõ ngàn cửa biến thành biển. Nước bạc vỗ trời, sóng to xoáy đất. Sóng dâng một lớp, núi chìm ngập đỉnh ngàn tầm; côn nhảy ba ngàn, nước dựng như trăm cây thước. Hoặc phun lửa như cá cờ, hoặc vuốt râu thành cơn mưa. Một lát, cá rồng vắng vẻ, buồm gấm hoa bay liệng cung trăng; mây sắc bao che, cung Bồng Lai lờ mờ mặt nước. Rồi tiếng bát âm nhộn nhịp, rồi giọng ca nữ véo von. Tai nghe phương nào cũng có tiếng hay, mắt nhìn vật gì cũng có sắc đẹp. Trong khoảnh khắc mà biến huyễn thành muôn hình trạng.
   Ngọc Hoàng cũng gật đầu nói:
   - Tài giỏi!
   Thuỷ thần lại lè lưỡi thư phù; cửa ngõ y nguyên như cũ.
   Ngọc Hoàng lấy làm vui lòng, sắc cho hai thần ngồi chiếu bên tả, ban trà cho uống.
   Hai thần đang có vẻ đắc ý, chợt thấy ngoài cửa lại có một người tiến vào. Người ấy dáng rồng bước hổ, mắt Thuấn mày Nghiêu, có vẻ tĩnh trọng như núi, có lượng bao hàm như biển, và đứng sừng sững ở trước sân.
   Thị vệ quát to rằng:
  - Đây là chốn tôn nghiêm. Hạng người nào? Hạng người nào? Tại sao không sụp lạy?
   Người ấy chắp tay thưa rằng:
   - Phượng lâu ứng tuyển, nào phải là nghi lễ chốn triều đình? Mắt sẻ chưa xuyên, đâu dám vội làm lễ chào ông nhạc? Xin Ngọc Hoàng hãy khoan thứ cho.
   Ngọc Hoàng nghe nói lấy làm lạ, cho ngồi chiếu bên hữu, khoan thai bảo rằng:
  - Hai vị ở chiếu bên tả đều là người ứng tuyển vào lầu phượng. Giang sơn đã hẹp, nghệ thuật lại cao, thực là người thứ nhất trong thiên hạ. Khách quý giường đông, phi người ấy thì còn ai? Ngươi có tài năng gì, mà dám đến tranh với người ta? Trẫm rất buồn cười nhà người là con người bất trí.
   Người ấy ung dung đứng lên nói:
   - Bệ hạ nhầm rồi. Quỷ thần ở núi sông chỉ là một vật ở nơi đó thôi. Múa trí khoe tài, sao đáng đếm xỉa trong vòng trời đất? Sao không xem: ngôi cao vòi vọi mà những người chiêm ngưỡng chỉ sợ đi sau, lượng biển bao la, mà những kẻ lại chầu tranh nhau đến trước. Tài trí trong thiên hạ, đều là tài trí của một người. Núi đúc khí thiêng, mong được tận trung mọi việc; sông theo dòng lớn, đâu không hiếu thuận một niềm. Thảng hoặc có thỏ nấp trong núi, kình múa ngoài khơi, thì sai người văn thần trọng vọng, cử người võ tướng lược thao. Bày trận theo thế rắn Thường Sơn, hành quân như nước dòng Giang Hán. Núi có thể bạt đi, gò có thể san bằng, nước lớn có thể bắt lui, sông có thể cắt đứt. Bấy giờ sông yên núi vững, chỉ thấy một vẻ thanh cao. Thái Sơn, Hoàng Hà, ghi thề đới lệ, Ngũ Nhạc, Tứ Độc, giữ lễ công hầu. Bước lên núi cao tỏ lòng trung với trời, oai trùm biển rộng, nào ai dám chống. Thiên tử trị bên ngoài, hoàng hậu trị bên trong; hải vật sơn hào, hưởng những vị quý ngon trong thiên hạ, so với bọn một gáo nước đã khoe nhiều, một nắm đá đã khoe lớn, khác nhau biết là chừng nào.
   Ngọc Hoàng đẹp lòng, giơ tay nói:
   - Giai tế! Giai tế! Nếu ngươi không nói ra, trẫm sẽ bị những kẻ khoe khoang làm mê hoặc.
   Hai người ở bên tả nghe thấy thế, ngồi ngẩn một lát, rồi bỏ cả ngựa xe lẻn về, không dám bàn việc hôn nhân nữa.
   Lời bàn của Nam Sơn Thúc:
   Cỏ dao đầy bãi, hình như con rùa đội mai; khe thăm một hang, tựa hồ con trai ngậm ngọc". Ôi, con gái nào không phải là con gái! Thế mà Sơn Thần khoe khôn, Hà Bá khoe giỏi, chung quy không ai được, chỉ vì lấy thuật bịp người thôi. Khi nghe lời nói của chân chủ, không những cao hơn hai thần kia, mà sau cùng lại có câu: “Hoàng hậu trị bên trong, thưởng những thức quý ngon trong thiên hạ”, bấy giờ lòng kén rể của Ngọc Hoàng mới quyết định. Câu nói: “Long mạch đi ngàn dặm, kết huyệt chỉ một điểm”, đúng như ý nghĩa bài này. 

(Khuyết danh, Thánh Tông di thảo, Nguyễn Bích Ngô dịch và chú thích, NXB Văn học, Hà Nội, 2001, tr.83 - 90)