HUYỆN TRÌA XỬ ÁN
(Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến - Khuyết danh)
HUYỆN TRÌA: - Tri huyện Trìa là mỗ
Nội hạt tiếng khen khen ta:
Cầm đường ngày tháng vào ra,
Hoa nguyệt hôm mai thong thả.
Nhân rày nhàn hạ,
Rảnh việc binh dân;
Truyền chước bỉ chủy quăng
Ngã hứng tình ngọc trản.
Ngẫm chuyện nhà quá ngán,
Giận mụ huyện hay ghen.
Hễ đi mô cả tiếng run en,
Ngồi lại đó tấc lòng buồn bực.
Cao tài tật túc,
Tiên đắc hữu tiền
Dân khen mỗ hữu nhân
Người đồn ta tri lí.
Luật không hay (thời ta) xử theo trí,
Thẳng tay một mực ăn tiền.
Đơn từ già, trẻ, lạ quen,
Nhắm mắt đánh đòn phát lạc.
Chỗ nào nhắm tốt tiền tốt bạc
Lễ phù lưu hết mấy cũng lo,
Quan ở trên dù cú, hay cò
Đồ hành khiển nhiều mâm cũng đặng.
ĐỀ HẦU: (- Dạ, thưa quan bọn này)
Trộm của Trùm Sò đêm trước
Vu cho Thị Hến hôm qua
Bắt tới chốn huyện nha,
Xin ngài ra xử đoán.
Vả chúng nó thiệt đoàn du đãng
Nhà Trùm Sò nên đấng phú gia:
Tôi va tang luật nọ khó tha
Nghiệm tình trạng lẽ không nên thứ.
HUYỆN TRÌA: - Đã biết mặt lão Đề hay nói bậy
Còn giơ hàm chú Lại nói cò cưa
Lưng cù chầy hình khéo bơ sờ,
Mồm xà cáng vinh râu ngoe ngoét.
Thôi, đây đã biết,
Lựa đó phải thưa.
Đòi cả lũ vào đây
Đặng cho ta lược vấn.
Lại nói - Nhìn đơn trương lẩn thẩn
Xem tình trạng lăng nhăng
Việc lão Trùm khá nói, khá rằng
Nỗi Thị Hến bày ngay, bày thiệt, (nào!).
THỊ HẾN: - Nỗi ức oan khôn xiết,
Lời ngay thẳng thưa qua,
Việc làm ăn ngày tháng vào ra,
Phận góa bụa hôm mai côt cút.
Gẫm gia đình khó thốt
Nhờ quan lớn tỏ lòng.
Mua của chiên việc ấy vốn không
Vì ai giận nên khai rằng có.
TRÙM SÒ: (- Dạ dạ!)
Mồng một mất đồ hôm nọ,
Mồng hai nhìn thấy đặng đây
Đồ đạc nhìn đã không sai,
Mua chác đó xin ngài tra hỏi.
HUYỆN TRÌA: - Ngồi lâu thời mỏi,
Nó nói kéo dài,
Lão Đề lấy tờ khai,
Đặng ta toan làm án.
Cứ mực thẳng, cung cho ngay, bày cho thiệt
Kẻo hai đàng cua nói có, vọ nói không.
Để Thị Hến khai trước mới xong
Rồi lão Trùm cung sau thì rõ.
Này Thị Hến!
Việc phải, không, vốn ta chưa tỏ,
Thấy đơn cô chút chạnh lòng thương
(Em) Phải năng lên hầu gần quan
(Thời) Ai dám nói vu oan gieo họa.
Đầu thời đương lạ,
Lâu ắt phải quen.
Hãy xuống lên hầu hạ cho liên,
Phương lợi hại rồi ta sẽ tính.
THỊ HẾN: (- Dạ!)
Trông ơn quan lớn
Đoái xét phận hèn.
Phụ mẫu dân quyền quý ấy bề trên,
Ti tiện nữ đơn cô là phận dưới.
Như việc ấy nhờ ơn trên phân giải,
Thời duyên kia đành phận thiếp vương mang.
Xin ngài hãy thương,
Vốn tôi ưng dạ.
HUYỆN TRÌA: - Gẫm đó đây duyên nợ
Thật trời đất đẩy đưa,
Căn duyên khéo khéo tình cờ
(Mà) Nhơn ngãi khăng khăng vương vấn.
Khuyên mụ đừng trách phận,
Đây ta đã đành lòng.
Cứ đây mà khai báo cho xong,
Rồi ta sẽ xử phân thuận lí.
ĐỀ HẦU: (riêng) - Mụ đà nên tệ
Ông Huyện cũng xằng,
Phen này ông bày mặt thú lang
Huếch với mụ ắt râu trụi lủi.
Lại nói: - Đòi Thị Hến vào đây ta hỏi,
Nào tờ khai đem nạp tại đây.
Lão Trùm Sò ăn nói trầm trây,
Thị Hến oan, tình hình tỏ rõ.
Tờ khai đó, đây đành có đó,
Lúc ra đây, rồi lại xử đây.
(Hạ)
HUYỆN TRÌA: - Thế lão Lại đã bày,
Làm tờ khai cho nó,
Nguyên tang không phải đó,
Tình trạng nghiệm là phi.
Ỷ phú gia hống hách,
Hiếp quả phụ thân cô,
Cứ lấy đúng pháp công,
Tội cả vợ lẫn chồng,
(Thôi) Ta thứ liền ông, liền mụ.
VỢ CHỒNG TRÙM SÒ:
- Trời cao kêu chẳng thấu,
Quan lớn dạy phải vâng,
Cúi đầu tạ dưới sân,
Xin lui về bổn quán.
(Hạ)
THỊ HẾN: - Trông ơn quan lớn
Cúi xét phận hèn
Ơn huyện đàng biết lấy chi đền?
Hồi gia nội sẽ toan báo đáp.
(Hạ)
(Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến, in trong
Tổng hợp Văn học Việt Nam, Trung tâm
Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia,
NXB Khoa học Xã hội, 2000, tr. 534 - 538)
Bạn có thể đánh giá bài học này ở đây