DIỄN TỪ ỨNG KHẨU CỦA THỦ LĨNH DA ĐỎ XI-ÁT-TƠN
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Xi-át-tơn (1786 – 1866): người lãnh đạo các bộ lạc da đỏ Đu-oa-mớt (Duwamish) và Xơ-qua-mớt (Suquamish) – những chủ nhân đầu tiên của một vùng rộng lớn ở lục địa Bắc Mỹ.
2. Tác phẩm
– Khái niệm:
+ Diễn từ: lời phát biểu trong một dịp long trọng.
+ Ứng khẩu: nói ngay thành văn, không chuẩn bị trước hoặc không có văn bản soạn sẵn để dựa vào khi nói.
– Bố cục:
Theo một cái nhìn tương đối, có thể chia đoạn trích thành 3 phần:
@202089636729@
1. Bối cảnh ra đời của văn bản và nguyên nhân chính khiến diễn từ của Xi-át-tơn được đánh giá cao và lan truyền rộng rãi
– Bối cảnh ra đời:
@202089637716@
+ Mặc dù không hề muốn bán vùng đất của tổ tiên, Xi-át-tơn vẫn khó cưỡng được xu thế phải lùi bước trước sự bành trướng mạnh mẽ của nước Mỹ khi đó.
+ Tuy thất thế trước sức mạnh và sự tham lam của một quốc gia non trẻ đang trên đà phát triển, Xi-át-tơn vẫn phải chứng minh được sự cao quý của những giá trị văn hoá truyền thống mà các bộ tộc da đỏ đã xây đắp nên qua lịch sử tồn tại dài lâu của mình.
Từ những điều trên, có thể thấy Xi-át-tơn là người được lịch sử của các cư dân “Tân lục địa” uỷ nhiệm nói lên những lời bi tráng cuối cùng của một nền văn hoá – văn minh từng có quá khứ rực rỡ.
– Nguyên nhân chính khiến diễn từ được đánh giá cao và lan truyền rộng rãi
+ Diễn từ nảy sinh trong một thời điểm có ý nghĩa lịch sử và phản ánh được bản chất của thời điểm lịch sử đó.
+ Nội dung diễn từ kết tinh được các giá trị cao quý của một nền văn hoá có truyền thống lâu đời.
+ Diễn từ chứa đựng một thông điệp đầy tính hiện đại về mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, có thể thức tỉnh nhận thức của toàn nhân loại về vấn đề này.
+ Diễn từ đã được những con người thật sự văn minh trong hàng ngũ thực dân da trắng đón nhận trân trọng và cho phổ biến bằng phương tiện báo chí.
2. Sự khác biệt trong văn hóa ứng xử với thiên nhiên giữa hai cộng đồng người
@202089639580@
3. Tính chất đặc biệt trong cách trình bày mà Xi-át-tơn đã chọn khi nói về thái độ ứng xử với thiên nhiên của cộng đồng da đỏ
@202089641914@
+ Với cách trình bày đã chọn, Xi-át-tơn đã thể hiện được thái độ tự tôn của người da đỏ. Xét về lực lượng, rõ ràng là họ yếu thế, nhưng xét về những suy nghĩ sâu xa trước cuộc sống, họ không hề thấp kém hơn đối thủ, thậm chí còn vượt trội.
4. Giọng điệu của bài diễn từ
Với những gì còn được bảo lưu trong bản dịch tiếng Việt, người đọc có thể cảm nhận được phần nào giọng điệu của bài diễn từ, thông qua cách tác giả dựng lên sự đối lập triệt để giữa các quan niệm sống, qua những câu mang màu sắc chất vấn, quyền uy hoặc mỉa mai, qua những hình ảnh so sánh, ẩn dụ chứa chan tình cảm.
5. Tư thế và tầm vóc văn hóa của cộng đồng người da đỏ
– Tư thế và tầm vóc văn hoá của một cộng đồng người chủ yếu được đánh giá qua những giá trị văn hoá do họ tạo nên, qua thái độ ứng xử của họ trước nghịch cảnh, bất chấp tình trạng họ lâm thời bị chèn ép hay bị tước đoạt tự do.
@202089644308@
– Tư thế nói trên của các bộ tộc da đỏ chứng tỏ họ là chủ nhân của một nền văn hoá đáng trọng, có một hệ giá trị riêng dùng để nhìn nhận và đánh giá mọi vấn đề của cuộc sống, cụ thể ở đây là vấn đề tồn tại trong mối quan hệ hoà đồng với tự nhiên.
6. Thông điệp của văn bản
– Diễn từ của thủ lĩnh Xi-át-tơn nhắc nhở chúng ta biết lắng nghe, trân trọng tiếng nói của thiên nhiên, biết sống với thiên nhiên bằng tình cảm gắn bó thành thực, thân thiết nhất.
– Diễn từ nhắc nhở thái độ tôn trọng sự đa dạng văn hoá, tránh kì thị một cách vô lối những nét khác biệt ở từng nền văn hoá mà chúng ta tiếp xúc, đối thoại.
– Diễn từ còn nhắc nhở một thực tế: trong nhiều thước đo dùng để đánh giá trình độ văn minh của con người, không thể thiếu thước đo về thái độ ứng xử với thiên nhiên.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Thủ lĩnh Xi-át-tơn muốn nhấn mạnh về vấn đề: Thiên nhiên, đất đai là tài sản vô cùng quý giá và thiêng liêng đối với mỗi con người, bởi vậy chúng ta cần sống hòa hợp với tự nhiên, chăm sóc bảo vệ môi trường như bảo vệ chính mạng sống của chúng ta.
2. Nghệ thuật
- Giọng điệu khi tha thiết, nhẹ nhàng, khi đanh thép, mạnh mẽ, mỉa mai.
- Kết hợp linh hoạt nghệ thuật so sánh, điệp ngữ, đối lập tương phản để khẳng định vấn đề.
- Cách lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục.
