Bài 8. Vai trò và triển vọng của thủy sản SVIP

 I. VAI TRÒ CỦA THUỶ SẢN

Thuỷ sản có vai trò quan trọng đối với đời sống con người và nền kinh tế.

- Cung cấp nguồn thực phẩm giàu protein cho con người.

+ Cung cấp cho con người các loài cá, giáp xác, động vật thân mềm, rong, tảo,...

- Cung cấp nguyên liệu cho chế biến và xuất khẩu.

+ Cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào.

+ Nâng cao giá trị của thuỷ sản, tăng cường khả năng xuất khẩu.

→ Góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành Công nghiệp Chế biến thuỷ sản ở nước ta, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của đất nước.

- Phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người dân.

+ Là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế chung của cả nước.

+ Tạo ra một lượng lớn việc làm cho người dân, giúp người dân tăng thu nhập và ổn định đời sống.

- Khẳng định chủ quyền biển đảo và an ninh quốc phòng.

+ Hoạt động khai thác thuỷ sản xa bờ của ngư dân ở vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam giúp khẳng định chủ quyền biển đảo.

+ Ngư dân phối hợp với lực lượng chức năng:

• Tham gia cứu hộ, cứu nạn.

• Ngăn chặn âm mưu, các hành động gây rối, xâm phạm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ trên biển.

- Ngoài những vai trò kể trên, thuỷ sản còn có một số vai trò khác như:

+ Cung cấp thức ăn cho chăn nuôi.

+ Đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của con người,...

II. TRIỂN VỌNG VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN THUỶ SẢN

1. Triển vọng phát triển thuỷ sản Việt Nam

a. Phát triển nhờ lợi thế của điều kiện tự nhiên

- Nước ta có bờ biển dài hơn 3 260 km, vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn, nguồn thuỷ sản khá phong phú.

- Dọc bờ biển có nhiều vũng – vịnh, đầm phá, rừng ngập mặn có khả năng nuôi trồng thuỷ sản nước mặn, lợ.

- Trong đất liền có hệ thống sông, suối, kênh rạch,... có thể nuôi thuỷ sản nước ngọt.

- Năm 2030 và tầm nhìn 2045, phát triển thuỷ sản thành ngành kinh tế quan trọng của quốc gia.

- Xây dựng các làng cá ven biển, đảo thành các cộng đồng dân cư văn minh gắn với xây dựng nông thôn mới.

b. Phát triển để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của con người

Theo báo cáo của FAO:

- Tiêu thụ thuỷ sản bình quân đầu người trên thế giới tăng từ 9 kg trong năm 1961 lên 20,5 kg trong năm 2018, tăng trưởng khoảng 1,5%/năm.

- Dự báo đến năm 2030, tiêu thụ thuỷ sản thế giới sẽ tăng 18% (khoảng 28 triệu tấn) so với năm 2018.

- Đặt mục tiêu đến năm 2030, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất thuỷ sản đạt khoảng 3,0 - 4,0%/năm.

c. Phát triển nhờ chính sách hội nhập ngày càng sâu rộng của Việt Nam

- Việt Nam có nhiều loài thuỷ sản có khả năng xuất khẩu, giá trị xuất khẩu có xu hướng gia tăng.

- Tính đến năm 2022, Việt Nam đã:

+ Kí hiệp định thương mại tự do (FTA) với nhiều nước trên thế giới.

+ Kí kết nhiều hiệp định thương mại khác với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

- Trong tương lai, thuỷ sản Việt Nam sẽ có cơ hội xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới.

- Thuỷ sản Việt Nam đặt mục tiêu:

+ Năm 2030 tăng giá trị xuất khẩu sản phẩm thuỷ sản chế biến giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 14 - 16 tỉ USD/năm.

+ Năm 2045 trở thành một trong ba nước sản xuất và xuất khẩu thuỷ sản dẫn đầu thế giới.

d. Phát triển kinh tế và bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc

Nghị quyết số 36-NQ/TW năm 2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biến Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tiếp tục khẳng định:

- Đưa Việt Nam trở thành quốc gia:

+ Mạnh về biển, giàu từ biển.

+ Phát triển bền vững.

+ Thịnh vượng, an ninh và an toàn.

- Phát triển bền vững kinh tế biến gắn liền với:

+ Đảo đảm quốc phòng, an ninh.

+ Giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.

2. Xu hướng phát triển thuỷ sản ở Việt Nam và trên thế giới

a. Phát triển bền vững gắn với bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản

Một trong những xu hướng phát triển thuỷ sản của hầu hết các quốc gia trên thế giới là phát triển thuỷ sản theo hướng bền vững thực hiện thông qua việc:

- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với điều kiện:

+ Phát triển thuỷ sản của từng vùng, từng địa phương.

+ Thích ứng với biến đổi khí hậu.

- Gắn tái cơ cấu ngành Thuỷ sản với tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị từ khâu cung cấp nguyên liệu đầu vào đến nuôi trồng, khai thác, chế biến, bảo quản và tiêu thụ.

→ Giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của thủy sản.

- Tổ chức lại hoạt động khai thác theo hướng gần với:

+ Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản.

+ Bảo vệ môi trường.

b. Tăng tỉ lệ nuôi, giảm tỉ lệ khai thác để phát triển bền vững

Theo báo cáo của FAO:

- Năm 2021 có khoảng 48% ngư trường đang bị khai thác quá mức.

→ Có nguy cơ làm suy giảm nguồn lợi thuỷ sản và làm mất cân bằng sinh thái.

- Cần giảm tỉ lệ sản lượng khai thác và tăng tỉ lệ sản lượng nuôi để phát triển thuỷ sản bền vững.

- Căn cứ theo trữ lưỡng để đặt hạn mức khai thác nằm trong ngưỡng an toàn, tránh tình trạng tận diệt nguồn lợi thuỷ sản.
c. Áp dụng công nghệ cao để phát triển bền vững

- Áp dụng các công nghệ cao trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản.

+ Ví dụ: công nghệ sinh học, công nghệ IoT,...

- Việc áp dụng công nghệ cao sẽ giúp:

+ Ngành Thuỷ sản phát triển bền vững.

+ Bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên, không làm suy thoái môi trường.

+ Mang lại hiệu quả kinh tế và được xã hội chấp nhận.

d. Hưởng tới nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP

Nuôi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, Global GAP là xu hướng tất yếu để hội nhập.

- Tạo ra sản phẩm thuỷ sản đáp ứng được các tiêu chỉ về an toàn vệ sinh thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

+ Sản phẩm thuỷ sản đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới. 

- Giúp con người quản lí tốt tất cả các khâu trong quá trình sản xuất.

+ Hạn chế được dịch bệnh, nâng cao hiệu quả nuôi trồng.

+ Đảm bảo vệ sinh môi trường, góp phần phát triển thuỷ sản bền vững.

III. YÊU CẦU CƠ BẢN ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG CỦA MỘT SỐ NGÀNH NGHỀ PHỔ BIẾN TRONG THUỶ SẢN

Người lao động làm việc thuộc các ngành nghề trong thuỷ sản cần đảm bảo một số yêu cầu cơ bản sau:

- Có sức khoẻ tốt, chăm chỉ, chịu khó và có trách nhiệm cao trong công việc.

- Có kiến thức, kĩ năng cơ bản về ngành nghề thuỷ sản.

- Có khả năng sử dụng, vận hành các thiết bị, máy móc trong nuôi trồng, khai thác và bảo vệ thuỷ sản.

- Tuân thủ an toàn lao động, có ý thức bảo vệ môi trường.

- Tuân thủ công ước quốc tế liên quan đến nuôi trồng và khai thác thuỷ sản.

- Yêu thích thiên nhiên, yêu sinh vật, thích tham gia các hoạt động dã ngoại.