Bài 20. Phân bố dân cư và đô thị hóa trên thế giới SVIP

1. Phân bố dân cư

a. Tình hình phân bố dân cư trên thế giới

- Dân cư thế giới phân bố rất không đồng đều:

+ Đông đúc: Nam Á, Đông Á, Đông Nam Á,…

+ Thưa thớt: Bắc Á, châu Đại Dương,...

Bản đồ mặt độ dân số thế giới năm 2024

b. Các nhân tố tác động đến phân bố dân cư

Phân bố dân cư là một hiện tượng xã hội có tính quy luật do tác động tổng hợp của hàng loạt nhân tố từ tự nhiên đến kinh tế - xã hội.

* Nhân tố tự nhiên:

+ Ảnh hưởng đến mức độ thuận lợi hoặc khó khăn cho đời sống con người.

+ Khu vực có điều kiện tự nhiên tốt, tài nguyên dồi dào thường tập trung dân cư đông; nơi khắc nghiệt thì dân cư thưa thớt.

* Nhân tố kinh tế - xã hội:

+ Trình độ phát triển sản xuất. ➝ Quyết định sự phân bố dân cư, dân cư chuyển từ tự phát sáng tự giác.

+ Sự phân bố dân cư phụ thuộc chặt chẽ vào tính chất của nền kinh tế.

+ Vùng phát triển lâu đời thường có mật độ dân cư cao hơn vùng mới khai thác.

+ Di cư ➝ Thay đổi phân bố dân cư trên phạm vi toàn cầu.

2. Đô thị hóa

a. Khái niệm

- Khái niệm: Là quá trình kinh tế – xã hội thể hiện qua sự gia tăng nhanh chóng về số lượng, quy mô đô thị và dân số sống tại các thành phố, đặc biệt là thành phố lớn, cùng với sự lan rộng của lối sống đô thị.

Vùng Đại đô thị Tô-ki-ô (Nhật Bản) - Khu vực đô thị hóa lớn nhất thế giới

Tô-ki-ô là vùng đô thị lớn nhất thế giới với hơn 37 triệu dân. Hệ thống giao thông, cơ sở hạ tầng và dịch vụ đô thị hiện đại hàng đầu thế giới. Đây là trung tâm kinh tế – tài chính hàng đầu châu Á, tiêu biểu cho đô thị hóa bền vững.

Tô-ki-ô - Khu vực đô thị hóa lớn nhất thế giới

- Ý nghĩa:

+ Là chỉ số quan trọng phản ánh mức độ phát triển của đô thị hóa.

+ Giúp so sánh mức độ đô thị hóa giữa các quốc gia trên thế giới.

b. Các nhân tố tác động đến đô thị hóa

- Tốc độ và chất lượng đô thị hóa phụ thuộc vào nhiều yếu tố tác động.

* Nhân tố vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên

- Địa hình, nguồn nước, khoáng sản, quỹ đất,... ➝ Thuận lợi hoặc gây cản trở cho đô thị hóa.

- Đây không phải là yếu tố quyết định chính.

* Nhân tố kinh tế - xã hội

- Kinh tế phát triển, đặc biệt là công nghiệp và khoa học – công nghệ. ➝ Thúc đẩy mạnh mẽ đô thị hóa. Hai quá trình này thường song hành.

- Thu nhập, nghề nghiệp, trình độ văn hóa và lối sống đô thị. ➝ Ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ đô thị hóa.

- Chính sách phát triển và quy hoạch đô thị đóng vai trò quyết định trong việc định hướng sự phát triển đô thị trong tương lai.

c. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội và môi trường

Tắc nghẽn giao thông - vấn đề tiêu cực của đô thị hóa