Bài 14: Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á SVIP

1. Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX

- Từ đầu thế kỉ XVIII, cuộc tranh giành quyền lực giữa các chúa phong kiến trong nước đã làm cho Ấn Độ suy yếu. Lợi dụng cơ hội này, Anh và Pháp đua tranh xâm lược Ấn Độ. 

- Đến giữa thế kỉ XIX, thực dân Anh hoàn thành việc xâm chiếm và áp đặt ách cai trị ở nước này.

*Tình hình Ấn Độ dưới chính sách cai trị của thực dân Anh

- Về chính trị

+ Thi hành nhiều biện pháp để áp đặt và củng cố quyền cai trị trực tiếp ở Ấn Độ.

+ Có một Phó vương và một hội đồng điều hành (thay mặt Chính phủ Anh) gồm 5 ủy viên, có quyền lực như một chính phủ.

+ 1 - 1 - 1877, Nữ hoàng Anh Vích-to-ri-a tuyên bố đồng thời là Nữ hoàng Ấn Độ => Đánh dấu bước hoàn thành việc chinh phục Ấn Độ của thực dân Anh.

+ Để tạo chỗ dựa vững chắc cho nền thống trị, thực dân Anh thi hành chính sách nhượng bộ tầng lớp trên của phong kiến bản xứ, biến bộ phận này thành tay sai; tìm cách khơi sâu sự cách biệt về chủng tộc, tôn giáo,... ở Ấn Độ.

- Về kinh tế

+ Tiến hành cuộc khai thác Ấn Độ một cách quy mô, ra sức vơ vét nguồn nguyên liệu và bóc lột nhân công để thu lợi nhuận tối đa.

+ Nông nghiệp: tăng cường chiếm đoạt ruộng đất để lập đồn điền => Nông dân bị bần cùng hóa và chết đói ngày càng nhiều.

+ Công nghiệp: đẩy mạnh khai thác hầm mỏ, phát triển công nghiệp chế biến, mở mang hệ thống đường giao thông, nhiều thành phố và hải cảng mới xuất hiện.

- Về xã hội: thi hành chính sách "ngu dân", khuyến khích những tập quán lạc hậu và phản động.

- Mâu thuẫn giữa nhân dân Ấn Độ với thực dân Anh là mâu thuẫn cơ bản trong xã hội.

=> Nguyên nhân dẫn đến các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Xi-pay (1857 - 1859) và phong trào đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại trong những năm 1905 - 1908.

2. Phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

- Vào nửa sau thế kỉ XIX, ngoài Xiêm vẫn giữa được nền độc lập tương đối thì các nước khác trong khu vực đều trở thành thuộc địa của các nước tư bản phương Tây.

+ Năm 1885, Anh hoàn thành quá trình xâm chiếm Miến Điện, biến nước này thành một tỉnh của Ấn Độ (thuộc Anh). Đầu thế kỉ XX, Mã Lai cũng trở thành thuộc địa của Anh.

+ Từ nửa sau thế kỉ XIX, thực dân Tây Ban Nha tiếp tục củng cố ách thống trị ở Phi-líp-pin. Tuy nhiên, đến năm 1898, đế quốc Mỹ xâm lược và biến nước này thành thuộc địa.

+ Giữa thế kỉ XIX, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Đến cuối thế kỉ XIX, Việt Nam, Cam-pu-chia và sau đó là Lào trở thành thuộc địa của Pháp.

=> Sự xâm lược và đô hộ của đế quốc, thực dân đã dẫn tới phong trào đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân Đông Nam Á.

a) In-đô-nê-xi-a và Phi-líp-pin

- Ở In-đô-nê-xi-a

+ 10 - 1873, nhân dân A-chê anh dũng chiến đấu chống 3 000 quân Hà Lan đổ bộ lên vùng này.

+ 1873 - 1909, khởi nghĩa bùng nổ ở Tây Xu-ma-tơ-ra.

+ 1878 - 1907, khởi nghĩa nổ ra ở Ba Tắc.

+ 1884 - 1886, khởi nghĩa nổ ra ở Ca-li-man-tan.

+ 1890, nổ ra cuộc khởi nghĩa do Sa-min lãnh đạo.

+ Đầu thế kỉ XX, phong trào đấu tranh của công nhân phát triển với sự ra đời của Hiệp hội công nhân đường sắt (1905), Hiệp hội công nhân xe lửa (1908), Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (1920).

- Ở Phi-líp-pin

+ 1872, nhân dân thành phố Ca-vi-tô nổi dậy khởi nghĩa chống thực dân Tây Ban Nha, làm chủ thành phố này trong 3 ngày. Cuối cùng thì thất bại.

+ Cuối thế kỉ XIX, trong phong trào giải phóng dân tộc xuất hiện hai xu hướng: cải cách của Hô-xê Ri-đan và xu hướng bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô. Cả hai xu hướng đều khơi dậy ý thức dân tộc, chuẩn bị tiền đề cho cao trào cách mạng sau này.

+ 1896 - 1898, cuộc cách mạng bùng nổ, lật đổ ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, đưa đến sự ra đời của nước Cộng hòa Phi-líp-pin, nhưng sau đó bị Mỹ thôn tính.

b) Ba nước Đông Dương

- Ở Việt Nam

+ Cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược nổ ra ngay từ thế kỉ XIX, nổi bật là phong trào Cần vương (1885 - 1896), khởi nghĩa nông dân Yên Thế (1884 - 1913).

+ Sang đầu thế kỉ XX, phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản với hai xu hướng chính là bạo động và cải cách.

- Ở Cam-pu-chia

+ Nhiều cuộc khởi nghĩa của nhân dân nổ ra, tiêu biểu là của A-cha Xoa lãnh đạo (1864 - 1865), cuộc khởi nghĩa của nhà sư Pu-côm-bô (1866 - 1867),... Đặc biệt là khởi nghĩa do Hoàng thân Xi-vô-tha đứng đầu (1885 - 1895) đã gây cho Pháp nhiều thiệt hại lớn.

- Ở Lào

+ Nhân dân nổi dậy đấu tranh chống Pháp, tiêu biểu là khởi nghĩa của nhân dân Xa-van-na-khét do Pha-ca-đuốc lãnh đạo (1901), khởi nghĩa ở cao nguyên Bô-lô-ven (1901 - 1907).

- Nhân dân Việt Nam ở Nam Bộ và Tây Nguyên đã đoàn kết, phối hợp chiến đấu với nhân dân Cam-pu-chia, Lào chống Pháp => Biểu hiện bước đầu của liên minh chiến đấu ba dân tộc chống kẻ thù chung.

Chúc các em học tốt !